György Kurtág : Η ηχητική αναδιάταξη του χώρου

Σίγουρα η μουσική του Ούγγρου συνθέτη György Kurtág δεν είναι από τις πλέον "προσιτές" ή "εύληπτες".
Και αυτό γιατί μετά από έναν εικοστό αιώνα παραχάραξης κάθε έννοιας μουσικής, καθώς και προσαρμογής αυτής της τελευταίας στο αβλαβές πεδίο της "διασκέδασης" και του "ξεσπάσματος", φαίνεται πως η αδηφάγος μουσική βιομηχανία κατακυριάρχησε στα μυαλά και τα αυτιά των μέσων ανθρώπων, χωρίς ωστόσο να μπορεί να παινευτεί ότι δημιουργεί και σοβαρή τέχνη...τουλάχιστον στο υπερπλείστον των περιπτώσεών της.

Γιατί η μουσική είναι πάνω απ'όλα τέχνη, και αυτό φαντάζει να έχει ξεχαστεί στο καιρό μας. Και ως τέχνη πρέπει να την προσεγγίζουμε και όχι ως απεριτίφ των φαντασιώσεων της καθημερινότητας που λυμαίνονται το χρόνο και την ψυχή του ανθρώπου...

Όμως, και παρ'όλ' αυτά, η διαδρομή του György Kurtág στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα υπήρξε μάλλον θεαματική.

Μετείχε ενεργά στην Ουγγρική εξέγερση κατά του σταλινικού καθεστώτος το 1956 προτού αυτοεξοριστεί στο Παρίσι για δύο χρόνια. Από κει και πέρα, το πολύ ιδιότυπο και "μοναχικό" στυλ σύνθεσής του, του χάρισαν γρήγορα την αναγνώριση και τον εδραίωσαν ως μια από τις πλέον αξιοπερίεργες και δημιουργικές φιγούρες στην μουσική σύνθεση των τελευταίων χρόνων, φτάνοντας ο ίδιος να καταστεί κάποια στιγμή ως ένας από τους επίτιμους συνθέτες της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου.

Αυτό που χαρακτηρίζει πρωτίστως την μουσική του Kurtág είναι μια πολύ συμπαγής, απρόβλεπτη και μαγική συνάφεια με την έννοια του "χώρου".

Πράγματι, όλα τα όργανα στις μάλλον λιτές και χαμηλόφωνες συνθέσεις του τείνουν να "συνομιλήσουν" με τον χώρο που καταλαμβάνουν κατά την ηχητική τέλεσή τους και να τον αναπροσδιορίσουν ως έναν από τους πλέον λειτουργικούς παράγοντες στην πρόσληψη της τέχνης της μουσικής.

Μια προσπάθεια που φαντάζει πολύ πιο δύσκολη απ'όσο ακούγεται και απαιτεί τρομαχτικό ταλέντο και ευφάνταστη ικανότητα μεταμόρφωσης κάθε "πρώτης ύλης" που μπορεί να ανιχνευτεί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της δημιουργίας του έργου τέχνης.

Αρκεί να μνημονεύσω εδώ το απαράμιλλο αριστούργημά του "Grabstein für Stephan", το ίσως πιο γνωστό έργο του "Stele", τα εξόχως καινοτομικά "Neun Stücke für viola solo" καθώς και το λαθραίο, υπόγειο μεγαλείο των "Franz Kafka fragments" του.

Mπορείτε να ακούσετε από το gcast δίπλα δεξιά ολόκληρο το έργο του συνθέτη, "Hommage à Robert Schumann" για κλαρινέττο, βιόλα και πιάνο. Ένα έργο που απαιτεί πολύ προσεχτική και επαναλαμβανόμενη ακρόαση.

Henryk Górecki - Quasi una fantasia...

Η Πολωνία είναι μια χώρα με τόσο λαμπρή παρουσία στην διεθνή σκηνή της κλασσικής και σύγχρονης μουσικής, που πραγματικά εκπλήσσεται κάποιος όταν αναλογίζεται τους αρκετούς, πρώτης διαλογής και ποιότητας, συνθέτες της που εμφανίστηκαν (κυρίως) κατά τον 190 και 20ό αιώνα, χωρίς αυτό να σημαίνει πως η μουσική της κληρονομιά δεν ξεκινάει σχεδόν από τον μεσαίωνα...

Για να θυμηθούμε μερικούς: Fryderyk Chopin, Władysław Żeleński, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Grażyna Bacewicz, Witold Lutosławski, Krzysztof Penderecki, Henryk Górecki και πολλοί πολλοί άλλοι που θα ήταν αδύνατον να αναφερθούν εδώ όλοι.

O Henryk Górecki είναι ένα σημείο τομής, αλλά και υπέρβασης, ανάμεσα στον σειραϊσμό του Schoenberg και της Σχολής της Βιέννης από τη μια, και την αποφασιστική έξοδο προς την avant garde του Varèse και του Boulez από την άλλη.

Συνθέτης ιδιοφυής με πραγματικά απίστευτη δύναμη σύλληψης και πραγμάτωσης και μια τιτανική ισχύ υποβολής της μουσικής ιδέας, κατέστη στον καιρό μας ένα σχεδόν μυθικό πρόσωπο.

Μετά από μια σειρά έργων-standards για τα δεδομένα του 20ού αιώνα, όπως οι τρεις συμφωνίες του, τα κουαρτέττα εγχόρδων του, οι πιανιστικές σονάτες & πρελούδια του κ.α. αναμένεται η πρεμιέρα της Τετάρτης Συμφωνίας του συνθέτη στο Λονδίνο το 2010.

Προς τιμήν αυτής της εν αναμονή Συμφωνίας είναι αφιερωμένες και οι λιγοστές γραμμές αυτού του σημειώματος.

Μπορείτε να ακούσετε από το gcast δίπλα δεξιά, ολόκληρη την Πρώτη Συμφωνία του Henryk Górecki.