63. Η επαρκής ή εκτεταμένη γνώση της θεωρίας των ανοιγμάτων είναι όρος εκ των ουκ άνευ για την τέλεση μιας σοβαρής παρτίδας σκακιού. Τα ανοίγματα χωρίζονται κυρίως σε δυο μεγάλες κατηγορίες, εκείνα στα οποία η πρώτη κίνηση του λευκού είναι η 1.ε4 και όσα εκκινούνται με 1.δ4 .
Υπάρχουν φυσικά και ανοίγματα που δεν υπάγονται στις δύο παραπάνω μεγάλες κατηγορίες, όπως αίφνης το άνοιγμα Reti που εκκινείται με 1.Ιζ3, το αγγλικό άνοιγμα που εκκινείται με 1.γ4 (και πολύ εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε κάποια ινδική άμυνα), αλλά και άλλα ανοίγματα.
64. Τα "δ4" ανοίγματα είναι συνήθως κλειστά, "ποζισιονέλ" ανοίγματα· εδώ η στρατηγική ορίζει στόχους που κατακτώνται "βαθμηδόν" μέσα από πολύ προσεχτικούς ελιγμούς θέσεων, ενώ τα "ε4" (σικελική, σκανδιναβική, ισπανική, Αλιέχιν, Πετρόφ, Κάρο-Κανν, Μοντέρνα 'Αμυνα κ.ά.) είναι από επιθετικά ως πολύ επιθετικά ανοίγματα και προκρίνουν κατά κύριον λόγο το τακτικό, θεαματικό παιγνίδι, χωρίς να λείπει φυσικά σε αρκετές (κυρίως "κλειστές") βαριάντες τους το εξ ίσου λεπτό και σχολαστικό "ποζισιονέλ" παιγνίδι.
65. Είναι δυο διαφορετικές αντιλήψεις, ασφαλώς μη συγκρινόμενες μεταξύ τους: τηρουμένης κάθε δυνατής ή λογικής αναλογίας και με την ευρεία έννοια το δ4 είναι αφηρημένος, "φιλοσοφικός" στοχασμός, ενώ το ε4 "ποιητικός".
Δείτε, για παράδειγμα στην Bogo-Indian (ένα από τα πιο όμορφα "δ4" ανοίγματα), πώς ο μαύρος αξιωματικός των μαύρων τετραγώνων καταλαμβάνει από νωρίς το τετράγωνο β4 "καρφώνοντας" τον λευκό ίππο στο γ3. Όλο το υπόλοιπο παιγνίδι, δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγε κανείς πως είναι μια συνεχής "ερμηνεία" πάνω σε αυτό το "κάρφωμα".
Το αν τελικώς, την θέση του αλλαγμένου ίππου στο γ3 θα καταλάβει είτε το πιόνι β2, είτε ο λευκός αξιωματικός των μαύρων τετραγώνων ή ο ίππος από την πτέρυγα του βασιλιά, οδηγεί σε τρία διαφορετικά "ποζισιονέλ" παιγνίδια, στα οποία η απόφαση από την πλευρά των μαύρων ανάμεσα στην προώθηση του κεντρικού πιονιού στο δ5 και την διατάραξη των κεντρικών πιονιών του λευκού με δ6 και ε5 (συνήθως όταν το πιόνι β2 από την πλευρά των λευκών έχει πάρει την θέση του αλλαγμένου ίππου στο γ3) δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση ως επιλογή.
66. "Ερμηνεύω" στο σκάκι, σημαίνει αναπτύσσω την πλέον εξαντλητική από την άποψη των δυνατοτήτων προοπτική κατάληψης θέσεων ή απόκτησης "ποζισιονέλ" πλεονεκτήματος πάνω σε μια κίνηση του αντιπάλου.
Φυσικά, η "ερμηνεία" έχει να κάνει και με τους τακτικούς συνδυασμούς, όμως εκεί είναι, μπορεί να πει κανείς "άπαξ". Στο βαθμό που ένας συνδυασμός επιτελείται συνήθως χάρις σε ένα έλασσον λάθος ή μικροολιγωρία του αντιπάλου, η ερμηνεία είναι δεδομένη αρκεί να παρατηρηθεί το "ολίσθημα" του αντιπάλου.
Όπως έλεγε ο Ταλ : "ο συνδυασμός ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙ, το μόνο που χρειάζεται είναι κάποιον να τον δει!".
67. Οι θεαματικοί συνδυασμοί είναι πάντα "ποιητικοί". Ανατρέπουν, θα έλεγε κανείς, τα υφίσταμενα "ποσοτικά" στάνταρντς του σκακιού και από αυτήν την άποψη είναι σκανδαλωδώς ανορθόδοξοι όσον αφορά τις "αξιακές" εκτιμήσεις: σε έναν συνδυασμό και σε μια δεδομένη θέση, ακόμα και ένα πιόνι μπορεί να αξίζει περισσότερο από την βασίλισσα, η οποία άνετα μπορεί να "θυσιαστεί" προκειμένου να προκύψει μέσα από την αποφασιστική κίνηση αυτού του πιονιού ένα νικηφόρο ματ, είτε άμεσα είτε μετά από λίγες κινήσεις.
68. Το δ4 είναι αλυσίδες "αιτιών-αποτελεσμάτων", το ε4 η ρεβάνς της φαντασίας μέσα από, σε κάθε περίπτωση, ατσάλινους λογικούς αρμούς.
Το δ4 είναι συνέπεια, το ε4 τόλμη. Εννοείται, ότι τόσον η συνέπεια όσον και η τόλμη υπάρχουν και στα δύο, όμως στο κάθε ένα, είναι κάποιο κάθε φορά που δίνει τον πρωτεύοντα "τόνο".
69. Κατά το έτος 1996 στο Buenos Aires, ο Bobby Fischer εισήγαγε μια νέα εν συνόλω "παραλλαγή" του σκακιού, κυρίως εν είδει πειραματισμού και διασκέδασης, που ονομάστηκε "Chess960" ή "Fischer Random Chess".
Η ιδέα ήταν η εξής: με τυχαία αλλαγμένες τις θέσεις των κομματιών στην αρχή της παρτίδας, το οποιοδήποτε πλεονέκτημα που μπορεί να υπάρχει από την καλύτερη γνώση της θεωρίας των ανοιγμάτων "εξατμίζεται". Το Chess960 υπήρξε, δηλαδή, μια προσπάθεια αναγωγής του σκακιού σε καθαρή "αγωνιστικότητα" μέσα από τις κινήσεις καθεαυτές, εξαλείφοντας τις "διακρίσεις" που μπορεί να παρέχει η ασφαλέστερη γνώση της θεωρίας κατά τις πρώτες 10-15 κινήσεις (ανοίγματα).
70. Ακόμα, ελέχθη πως το Chess960 προσφέρει στους σκακιστές μια καλή ευκαιρία άσκησης των ικανοτήτων και των δεξιοτεχνιών κατά το "middle game", δεδομένου ότι σε αυτό το είδος σκακιστικής παρτίδας, δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγε κανείς πως το "middle game" εκκινείται σχεδόν από την πρώτη κίνηση!
71. Το Chess960, όπως ήταν λογικό και αναμενόμενο δεν θα μπορούσε σε καμμιά περίπτωση να γίνει πολύ δημοφιλές (ούτε ο δημιουργός του, υποψιάζομαι, θα είχε μια τέτοια αυταπάτη), και παρέμεινε, έως σήμερα σχετικά περιθωριοποιημένο ή σίγουρα σε "δεύτερη μοίρα" ως προς το "επίσημο" σκάκι. Πάντως, αν μη τι άλλο, το γεγονός πως η FIDE (η Διεθνής Σκακιστική Ομοσπονδία) εισήγαγε κάποιους "κανόνες" στο Chess960 δείχνει ότι κάποια απήχηση έστω και μικρή συναντάει αυτό το παιγνίδι στον σκακιστικό κόσμο.
72. Οι ενστάσεις που μπορεί να προκύψουν έναντι του Chess960, είναι, κατά την γνώμη μου, οι εξής:
73. Δεν θα υπήρχε σοβαρός λόγος να εκμηδενιστεί το οποιοδήποτε πλεονέκτημα προσφέρει η γνώση της θεωρίας των ανοιγμάτων, στο βαθμό που δεν νοείται σήμερα σοβαρός σκακιστής που να μην έχει επαρκή γνώση αυτής.
Περαιτέρω, όπως έχει δείξει με ασφάλεια η αγωνιστική εμπειρία, είναι πολύ δύσκολο ένας αδύναμος παίκτης με μεγάλη γνώση της θεωρίας των ανοιγμάτων να υπερτερήσει ενός ικανότερου παίκτη με μικρότερη γνώση αυτής. Ακόμα και αν ο ικανότερος παίκτης δεν γνωρίζει εκ των προτέρων μια "ασφαλή" ακολουθία κινήσεων κατά το πρώιμο στάδιο της παρτίδας, δεν είναι δύσκολο γι' αυτόν να την "σκεφθεί", έστω με το κόστος της κατανάλωσης λίγο παραπάνω αγωνιστικού "χρόνου". Αντιθέτως, ένας αδύναμος παίκτης δεν θα μπορούσε να σκεφθεί από μόνος του κάτι τέτοιο, ή θα χρειαζόταν την κατανάλωση υπερβολικού αγωνιστικού χρόνου γι' αυτό.
74. Ο νους στο σκάκι είναι το παν, όλα τα άλλα έρχονται σε δεύτερη μοίρα.
75. Επιπροσθέτως, το "middle game" όπως προκύπτει στο Chess960, σπάνια έχει χρησιμότητα πέραν αυτού του ιδίου , κατά την γνώμη μου.
Δεν υπάρχει "middle game" γενικώς και αδιακρίτως, αλλά είναι πάντα πολύ "αναγνωρίσιμο" στο σκάκι, έτσι όπως μπορεί να προκύψει από τα διάφορα ανοίγματα. Σε κάθε περίπτωση, είναι διαφορετικοί οι τύποι των "middle games" που προκύπτουν από την Σικελική από εκείνους που προκύπτουν από την Σκανδιναβική, παρά τις μερικές ομοιότητες που μπορεί να παρουσιάζουν κάποτε μεταξύ τους.
76. Κατά συνέπεια, το "middle game" όπως θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει το Chess960 είναι αυτοαναφορικό, και κατά πάσα πιθανότητα δεν προσφέρει κάποια "επιπρόσθετη εμπειρία" χρήσιμη για το κανονικό, κλασσικό σκάκι.
77. Κυρίως, όμως η ένστασή μου έχει να κάνει με το εξής:
Χάνεται το "δ4", χάνεται και το "ε4", τόσον η πιο "ποζισιονέλ" όσον και η πιο "ποιητική" αντίληψη του σκακιού παραχωρούν την θέση τους σε ένα παιγνίδι που δεν είναι ούτε "ποζισιονέλ" ούτε καθαρά "επιθετικό-τακτικό" (καίτοι διατηρεί ασφαλώς, και πολλές φορές σε σημαντικό βαθμό, στοιχεία τους), αλλά προσομοιάζει, αν συνυπολογίσουμε το "στοχαστικό" δ4 και το "ποιητικό" ε4, με κάτι που μοιάζει περισσότερο με τον "καθημερινό λόγο".
78. Τα κομμάτια, χωρίς ορισμένα και συγκεκριμένα σημεία αναφοράς στην αρχή της παρτίδας, δεν μπορούν ποτέ να οδηγήσουν σε ένα "παρατηρήσιμο" σκακιστικό σώμα. Μια παρτίδα 960 είναι προορισμένη να "χάνεται" στο βαθμό που δεν αντανακλάται σε, δεν "συνομιλεί" και δεν συγκρίνεται εύκολα τουλάχιστον με, μιαν άλλη παρτίδα 960 που τελείται με τελείως διαφορετικές εναρκτήριες προϋποθέσεις όσον αφορά τις θέσεις των κομματιών.
79. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως το Chess960 είναι σε γενικές γραμμές ατυχές ή μάταιο ως παιγνίδι. Αλλά, δύσκολα κατά την γνώμη μου μπορεί να ξεφύγει από την απλή ανάπαυλα στην διάρκεια μιας σκακιστικής αγωνιστικής πορείας ή την ευκαιριακή διασκέδαση.
80. Το σκάκι όπως το γνωρίζουμε, σε όλα του είναι το προϊόν της απόφασης του χρόνου σε μια εκτενή πορεία του, και όχι το προϊόν της ξαφνικής επιθυμίας ή απόφασης ενός ανθρώπου, όσον εξαίρετος και αν υπήρξε αυτός ως παίκτης.
81. Το σκάκι είναι νοητική "δεξιοτεχνία". Η έννοια της λέξεως εδώ δεν είναι τόσον "ποσοτική", όσον ποιοτική. Αναπτύσσεται πάντα σύμφωνα με τους δικούς της δυσεξακρίβωτους "νόμους". Δεν μπορεί κανείς να την αυξήσει ή να την μειώσει με ανάλογη αυξομείωση των κανόνων ή των "προϋποθέσεων" μιας παρτίδας. Είτε υπάρχει, είτε δεν υπάρχει.
(συνεχίζεται)
