Τα δύο προηγούμενα μέρη εδώ και εδώ .
47. Το κατά πόσο μια παρτίδα σκακιού μπορεί να προκύψει με αισθητικό αποτέλεσμα εφάμιλλο εκείνου ενός σημαντικού έργου τέχνης, τούτο ας μην θεωρείται πλέον αμφίβολο, μιας και όλα εκείνα τα αναγκαία γι' αυτό το αποτέλεσμα στοιχεία που κληροδοτούνται από την Ιστορία της Αισθητικής έως σήμερα, κάνουν ασφαλώς την παρουσία τους και σε αυτή την περίπτωση.
48. Στο βαθμό που το έργο τέχνης έχει την ικανότητα να "αποκαλύπτει" την εσώτερη ουσία της πραγματικότητας, αλλάζοντας ή μεταμορφώνοντάς την (και αυτό, ασφαλώς, συνιστά αντίφαση), τότε το σκάκι ενέχει παρόμοια δυνατότητα, αλλά θα έλεγε κανείς, σε ένα πολύ πιο "ολικό", "γενικό" επίπεδο.
Το σκάκι μας οδηγεί σε μιαν γενικώτερη, παρμενίδεια οπτική του μυστηρίου της ζωής, μέσα όμως από δριμείες, ηρακλείτειες αλλαγές αλλά και οβιδιακές μεταμορφώσεις της εικόνας που παρέχει η αγωνιστική σκακιέρα στην εξέλιξη του παιγνιδιού.
Σε ένα έργο τέχνης, τα πάντα εμφανίζονται πλήρως "ελεατικά": οι ερμηνείες μπορεί να είναι πολλές, αλλά τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει την συγκεκριμένη μορφή ενός έργου τέχνης ανά τους αιώνες.
49. Για παράδειγμα, πάντοτε θα ακούσει κανείς τον "ίδιο" Μπαχ, προκειμένου να ανακαλύψει ερμηνευτικώς και έναν "επιπρόσθετο", διαφορετικό Μπαχ. Το έργο δίδεται "άπαξ". Η παρτίδα σκακιού στην τελική μορφή της δίδεται και αυτή "άπαξ", έχοντας όμως περάσει ήδη μέσα από πολλές, άμεσα φαινομένες μεταμορφώσεις. Οι "άλλες" ερμηνείες εδώ, μπορεί να είναι συνεπιπρόσθετοι σχολιασμοί και αναλύσεις των κινήσεων με την παρόδο του χρόνου.
50. Τι ακριβώς μπορεί να "ψάχνει" κανείς σε ένα έργο τέχνης, τούτο δεν μπορεί να είναι άλλο παρά μια πιο ευρεία όσο και βαθεία συνειδητότητα επί της ζωής. Το σκάκι παρέχει αυτή την συνειδητότητα σε κάτι που ξεκινάει ως παιγνίδι, αναπτύσσεται ως επιστήμη και καταλήγει έργο τέχνης.
51. "Αιών παις εστί παίζων, πεσσεύων, παιδός η βασιληίη", έλεγε ο Ηράκλειτος.
52. Eίναι δείγμα αριστοτεχνικής ερμηνευτικής από τον ίδιο τον Ηράκλειτο, το ότι δεν παρουσιάζει κάποιον "θεό" με την κλασσική έννοια να "πεσσεύει" εδώ, αλλά τον "Αιώνα" (με την σημασία ενός "πολύ μεγάλου χρονικού διαστήματος"), έννοια που θα φθάσει στο φιλοσοφικό απώγειό της, πολύ αργότερα με την εμφάνιση των Γνωστικών στοχαστών.
53. Είναι ο "Αιών" άραγε "θεός"; στο βαθμό μάλιστα που προσορίζεται από κάτι άμεσα "βιωτό" όπως ο χρόνος;
54. Αυτή την αριστοτεχνική έκφραση του Ηρακλείτου, θα μπορούσε να την προσπελάσει ίσως, μονάχα κάποιος αριστοτέχνης πεσσεύων εν τη πράξει, όπως για παράδειγμα ο μεγάλος σκακιστής του 19ου αιώνα, Paul Morphy, αλλά και αρκετοί άλλοι.
55. Ο Morphy δίδει κάποτε με τους "ελιγμούς" του εν πλήρως διαδραματιζομένω επί της σκακιέρας παιγνίω, την απάντηση.
Eπειδή ο χρόνος δεν αλλάζει απλώς τις σχέσεις των πεσσών στην σκακιέρα, αλλά συνιστά μια εξόχως αφηρημένη έννοια και στο σκάκι:
56. Λέμε "σκακιστικό tempo" και εννοούμε τον αφηρημένο χρόνο διενέργειας μιας κινήσεως. Όλη η τέχνη του σκακιού, κατά μεγάλο μέρος, έγκειται σε αυτό ακριβώς:
την "εξοικονόμηση" των tempi, ήτοι την επίτευξη πολλών πλεονεκτημάτων μέσα απ' όσον το δυνατόν λιγότερες κινήσεις. Ο λόγος που κάθε παρτίδα σκακιού απαιτεί αυτή την "συνεπτυγμένη αποτελεσματικότητα" (αν θα μπορούσε να λεχθεί έτσι), δεν είναι άλλος από την αναγκαιότητα να "προλάβει" ο σκακιστής τον χρόνο, και εδώ, δεν εννοείται ο χρόνος του χρονομέτρου, αλλά το "tempo" της κίνησης.
57. Στην πραγματικότητα, κάθε σκακιστής, όταν παίζει μια παρτίδα, δεν έχει να κάνει απλά με τις κινήσεις του αντιπάλου, αλλά για να ομιλήσουμε ακριβέστερα, με τους δεδομένους "χρόνους" ή "στιγμές" στις οποίες συμβαίνουν αυτές οι κινήσεις. Ό,τι αναδεικνύει μια κίνηση σωστή ή λάθος, δεν είναι παρά το "tempo" που την συνοδεύει ωσεί "σκιά".
58. Βλέπουμε λοιπόν, πως ο μέγιστος ίσως αντίπαλος ενός παίκτη, κατά την διάρκεια μιας παρτίδας, αλλά και ο μέγιστος σύμμαχός του, αν τον κατανοεί σε ικανό βαθμό, είναι το "tempo".
Στην πραγματικότητα μια παρτίδα σκακιού δεν είναι παρά αντιπαράθεση από tempi κινήσεων,και όχι αντιπαράθεση κινήσεων καθ'εαυτών. Δεν υπάρχει κίνηση που μπορεί να νοείται έξω από το tempo της, και δεν υπάρχει νικηφόρος κίνηση έξω από μια πολύ συγκεκριμένη σειρά κινήσεων που την προετοιμάζουν, επιφέρουν και καθιστούν αποτελεσματική μέσα σε πολύ καθορισμένους "χρόνους". Η "λεπτομέρεια" στο σκάκι, είναι το παν.
59. Ο "Αιών", ασφαλώς, δεν μπορεί παρά να παίζει πεσσούς με κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, και το "tempo" μιας θεότητας στο κάτω κάτω δεν είναι παρά κάτι πολύ πιο δριμύ και αβυσσαλέο από το "tempo" του ανθρώπου:
60. Το "amor fati" των Λατίνων, όμως, όπως και να το κάνουμε, είναι άρνηση ή εγκατάλειψη κάθε παρτίδας σκακιού.
61. Αιών-πεσσεύων, αλλά και από την αντίπαλη οροσειρά, πάντα μέσα στους αιώνες ο Προμηθεύς-πεσσεύων. Γιατί το να κατανοήσεις κάποτε τον "βηματισμό", το "tempo" του θεϊκού, σε όποιον βαθμό και αν είναι αυτό δυνατόν, χρειάζεσαι και το "παιγνίδι των θεών" όπως πολύ σωστά έχει χαρακτηριστεί το σκάκι παλαιόθεν.
Χωρίς, σίγουρα, να έχει σημασία γι' αυτό, αν χρησιμοποιείς πεσσούς, ποιητικούς στίχους, αφηρημένες φιλοσοφικές έννοιες, χρώματα, νότες ή άλλο τι.
(συνεχίζεται)
