Μια εξαιρετικής ποιότητας παρτίδα, στην οποία,μια από τις πιο ισχυρές σκακίστριες στον κόσμο, η Ουγγαρέζα Judit Polgár (με τα λευκά) παίρνει μια σημαντική νίκη από τον γνωστό πρώην παγκόσμιο πρωταθλητή Garry Kasparov (με τα μαύρα).
Το άνοιγμα που παίχτηκε εδώ ήταν η Ισπανική Παρτίδαστην βαριάντα της Άμυνας του Βερολίνου, η οποία και προκαλεί συνήθως περιπετειώδεις και απρόβλεπτες καταστάσεις.
Η Άμυνα του Βερολίνου, θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι η ολιγότερο προσοδοφόρα επιλογή για τον μαύρο, στο βαθμό που το πρόωρο πάρσιμο του πιονιού στο e4, όχι μόνο δεν προσφέρει κάποιο πλεονέκτημα σε στρατηγικό έλεγχο στο κέντρο, αλλά συνήθως δίνει την ευκαιρία στο λευκό για ταχεία προετοιμασία επίθεσης από τις κεντρικές στήλες δ και ε.
Άλλωστε ο Kasparov σπάνια επιλέγει αυτή την βαριάντα ως μαύρος σε Ισπανική παρτίδα, και ομολογουμένως η επιλογήαυτή εδώ (ίσως δίκην "πειραματισμού") ήταν κάτι που εξέπληξε.
Η Polgár εκμεταλλεύεται θαυμάσια την παραμονή του μαύρου βασιλιά στο κέντρο και αφ' ης στιγμής μπόρεσε να ελέγξει την 7η γραμμή με τους πύργους, το αποτέλεσμα ήταν πια κάτι περισσότερο από αναμενόμενο.
Πόσες φορές έχουμε ακούσει εκείνο το άκρως παραπλανητικό και μεμψίμοιρο "η ανθρωπότητα δεν είναι ώριμη, γι' αυτό ο κόσμος είναι χάλια", "ο άνθρωπος ευρίσκεται ακόμα σε χαμηλό επίπεδο", "η αποτυχία των ανθρώπων να φτιάξουν ένα κόσμο σωστό" κλπ. κλπ. Πρόκειται για φράσεις και εκτιμήσεις, όχι μόνο εξαιρετικά αστόχαστες και αυθαίρετες, αλλά συνήθως και με μια συγκεκριμένη ταξική προέλευση, για να το πούμε έτσι.Κατά κανόνατα μικροαστικά στρώματα, όπως επίσης και οι εκπρόσωποι της εξειδικευμένης ηλιθιότητας (που κακώς καλείται "μόρφωση" χωρίς να έχει καμμία σχέση με αυτήν βέβαια) είναι οι διατυπώνοντες ασμένως όλες αυτές τιςβαρύγδουπες από τον ήχο του κενού αέρα και μόνο διαγνώσεις.
Είναι όμως έτσι; ισχύει αυτό; αληθεύει ότι η έννοια "ανθρωπότητα" δεν αντιστοιχεί παρά σε έναν ανώριμο και ακατέργαστο σωρό έμψυχης ύλης, που αναγκαστικά δεν μπορεί να γίνει αλλιώς παρά να "κυβερνάται"; Κάποιος δηλαδή να είναι από πάνω και να την κανοναρχεί ως προς το ζην και τις βασικές συναλλακτικές-ανταλλακτικές διαδικασίες που εγγυώνται την απρόσκοπτη λειτουργία και συνέχεια μιας κοινωνίας;
Γιατί, ως συμπλήρωμα στις προαναφερθείσες διαπιστώσεις, ακούγεται συχνά και εκείνο το εμβριθούς και περισπούδαστης επιπολαιότητας καταστάλαγμαστα κοινωνιολογικά, "κάποιος πάντα πρέπει να κυβερνά".
Το ότι οι άνθρωποι συνήθως που εκφέρουν αυτές τις τρομερές σοφίεςσπάνια σκέφτονται πως έχουν καταστεί χειραγωγήσιμα φερέφωνα μιας διαιώνιας προπαγάνδας που σε τελική ανάλυση και μακροπρόθεσμη προοπτική ζωής εξυπηρετεί κάθε άλλον εκτός από τους ίδιους, αυτό δεν πρέπει να εκπλήσσει: ο μικροαστός άλλωστε είναι ο άνθρωπος εκείνος που όταν καταλαβαίνει πως δεν έγινε και δεν μπορεί να γίνει "βασιλιάς" στον μικροχώρο του τότε δεν μπορεί παρά να κατηγορήσει τους κατά φαντασίαν "υπηκόους" του. Γιατί ακόμα, η έννοια "ανθρωπότητα" για τον μικροαστό, κατά κανόνα εκπροσωπείται από τους γείτονές του, τους συγγενείς του, τους συναδέλφους του στην δουλειά, όλους εκείνους με τους οποίους συνανταγωνίζεται στη βλαχοδημαρχική επίδειξη μιας άνετης ή εύπορης ζωής που προσδοκάται, κατά κανόνα μάταια ωστόσο.
Οι άνθρωποι , λένε, φταίνε που είναι χάλια ο κόσμος. Τώρα πώς είναι δυνατόν να προλάβουν καν να φταίξουν εκατοντάδες εκατομμύρια στον πλανήτη που ζουν στην φτώχεια και την πείνα, ή η μεγάλη μάζα των απλώνανθρώπων που το ωράριό τους καθώς και η καταναγκαστικά περιορισμένη ζωή τους πολύ απλά δεν τους επιτρέπει να ...εγκληματήσουν κατά του κόσμου, αυτό είναι άλλο θέμα. Επειδή για την μυωπική μικροαστική αντίληψη, "άνθρωποι", όπως προελέχθη, δεν είναι κανείς άλλος παρά ο άμεσα διπλανός, επί των κινήσεων του οποίου ακατασχέτως παραδειγματολογεί και κριτικολογεί για ανούσια ζητήματα τις περισσότερες φορές.
Μα κυρίως, αυτές οι ρήσεις δηλώνονται,λες και υπάρχει καμμιά ανθρωπότητα που κυβερνά ομού, που σύσσωμη και εν πλήρη συμπνοία αποφάσεων διεξάγει τους πολέμους, και ως εάν ολόκληρος ο γήινος πληθυσμός μαζί δημιούργησε το Auschwitz-Birkenau και έρριξε τις βόμβες στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι!
Και βέβαια, όλες αυτές οι βιομηχανίες που καταστρέφουν την γη ως οικότοπο δεν μπορεί παρά να έχουν προκύψει εξίσου από τον σύνολο παν-καπιταλιστικό πληθυσμό της !
Ακόμα και η πρώτη επιτυχημένη επανάσταση στον κόσμο, το πιο ρωμαλέο και τιτανικό άλμα της ανθρωπότητας για την χειραφέτησή της από κάθε ταξική εκμετάλλευση, και ομιλώ φυσικά για την Ρώσικη Επανάσταση του 1917, έδειχνε δυσπιστία απέναντι στην αυτοοργάνωση και αυτοδιεύθυνση του πληθυσμού και θεώρησε πως η ίδια ήταν αδύνατον να επιζήσει χωρίς εξουσία, και αρκετά συγκεντρωτική μάλιστα.
Παρά τις τεράστιες ελευθεριακές κατακτήσεις της Ρωσικής Επανάστασης τότε, η στρατιωτικοποίηση τόσο της οικονομίας όσο και της κοινωνίας εξελήφθη ως το πιο αποτελεσματικό μέσο για την αντιμετώπιση των πολυαρίθμων και εξαιρετικά επικινδύνων εχθρών της στα πρώτα μόλις βήματά της (και ίσως να είχαν ένα σημαντικό, ή τουλάχιστον όχι αγνοήσιμο, δίκιο οι μπολσεβίκοι σε αυτό), ενώ κάθε κίνηση των μαζών που απαιτούσε "εξουσία στα σοβιέτ και όχι στο πολιτικό γραφείο" ή αυτοδιευθυνόμενες κομμούνες, όπως η εξέγερση της Κρονστάνδης ή ή Μαχνοβτσίνα στην Ουκρανία, κατεστάλη, κάποτε μάλιστα με ιδιαζόντως σκληρό τρόπο.
Όμως τα αποτελέσματα μιας τέτοιας λογικής φάνηκαν στα κατοπινά χρόνια με ιδιαίτερα δραματικό τρόπο. Η επικράτηση της σταλινικής γραφειοκρατίας κατά τα μέσα της δεκαετίας του 20 στην κυριολεξία κονιορτοποίησε κάθε έννοια ελευθεριακότητας των πρώτων χρόνων της Επανάστασης και την μετέβαλε στο αντίθετό της: από την πρώτη μεγαλειώδη απόπειρα του ανθρώπου (και όχι απλά της εργατικής τάξης, γιατί η εργατική τάξη αυτοχειραφετούμενη δεν μπορεί παρά να χειραφετήσει μαζί και ολόκληρη την ανθρωπότητα, αν ακολουθήσουμε εδώ στην σκέψη το κλασσικό μαρξιστικό σχήμα και πρόταγμα) να απαλλαγεί από κάθε ετερονομία και χειραγώγηση, σε μια άλλη ετερονομία και χειραγώγηση αυτή τη φορά με "σοσιαλιστικό" πρόσημο.
Και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αναφερθεί εδώ πως το κλασσικό (και σωστό ως προς την σχετική έκτασή του) τροτσκιστικό επιχείρημα πως η εμφάνιση του Στάλιν και της γραφειοκρατίας δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα της απομόνωσης της Επανάστασης λόγω των ηττών όλων των άλλων επαναστάσεων στην Ευρώπη, δεν αρκεί για να καλύψει την αλήθεια, πως αυτή η απομόνωση βρήκε και το πρόσφορο έδαφος από οργανωτική άποψη νοοτροπίας μέσα στο μπολσεβίκικο κόμμα για να εκδηλωθεί και να φθάσει με όσο το δυνατόν ταχύτερο τρόπο στην αρνητική καταληξή της: αν αίφνης οι δομές του κόμματος τότε δεν ήταν συγκεντρωτικές αλλά ελευθεριακές στο μέγιστο βαθμό, θα μπορούσε το ίδιο εύκολα, και ανεξάρτητα από το πρωταρχικό αίτιο της απομόνωσης της επανάστασης, να εκδηλωθεί η σταλινική συμμορία και να σφετεριστεί την εξουσία;
Προσωπικά δεν το νομίζω. Ο υψηλός συγκεντρωτισμός της εξουσίαςστο μπολσεβίκικο κόμμα ήταν ένα λάθος, κατανοήσιμο μεν, πεπραγμένο εξ αρχής όχι με κακή πρόθεση, αλλά λάθος. Όμως δεν είναι η στιγμή για να ασχοληθούμε τώρα με αυτό.
Το θέμα της "εξουσίας" συνεπώς έχει απασχολήσει το συλλογικό φαντασιακό με τον πλέον πολυποίκιλο τρόπο. Από τις πιο εμπεριστατωμένες πολιτικές και κοινωνιολογικές αναλύσεις που έχουν εκπονηθεί κατά καιρούς μέχρι την θυμοσοφία και προχειροσοφία του καφενείου, είναι πάρα πολλοί εκείνοι που πιστεύουν, πως ο άνθρωπος πρέπει να "κυβερνάται" , όχι από τον ίδιον τον εαυτό του (προς θεού, τι πράγματα είναι αυτά), αλλά από κάποιον ...άλλον. Είναι πολλοί συνεπώς εκείνοι που είναι πεπεισμένοι πως η ανθρωπότητα δεν μπορεί να υπάρξει "χωρίς εξουσία". Όχι αυτεξουσία, αλλά ετερεξουσία φυσικά.
Και όμως, η Ισπανική Επανάσταση του 1936 διαψεύδει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο όλους αυτούς που έχουν μια τέτοια φοβική-μοιρολατρική προσκόλληση στην έννοια της "εξουσίας".
Από τον Ιούλη μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1936 στην Καταλωνία για παράδειγμα οι άνθρωποι έζησαν χωρίς καμμία απολύτως εξουσία! (μια κατάσταση βέβαια που είχε επεκταθεί στο σύνολο της Ισπανίας τότε, κυρίως, στην Ανδαλουσία, Αραγονία και το Λεβάντε).
Όχι κυβέρνηση, όχι στρατός, όχι διευθυντές και επιχειρηματικά στελέχη στα εργοστάσια τα οποία κολλεκτιβοποιήθηκαν και τα διοικούσαν οι εργάτες στο σύνολό τους, όχι κλήρος (οι εκκλησίες δημεύθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν είτε για κοινοφελείς είτε για πολεμικούς σκοπούς), όχι ταξικές διακρίσεις, όχι καν χρήμα! (το χρήμα είχε σχεδόν καταργηθεί· ο καθένας με μια απλή κάρτα πολίτη μπορούσε να προμηθεύεται κάθε φορά δωρεάν ό,τι είχε ανάγκη). Η δε ύπαιθρος κολλεκτιβοποιήθηκε με τους αγρούς να μοιράζονται στους ακτήμονες και φτωχούς αγρότες και πέρασε σε μια γενικευμένη αυτοδιευθύνση, όπως σε γενικευμένη αυτοδιευθύνση και αυτεξουσία είχε περάσει σχεδόν το 80% της Ισπανίας τότε!
Και οι κατακτήσεις της Ισπανικής Επανάστασηςσε κάθε πεδίο, κοινωνικό, οικονομικό, ελευθεριακό διατηρήθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος τους και κατά την περίοδο εκείνη κατά την οποία η κατάσταση πέρασε στα χέρια της δημοκρατικής συμμαχίας των αναρχικών , ριζοσπαστικών και σοσιαλιστικών κομμάτων (το μεγάλο λάθος των αναρχικών στην προκείμενη περίπτωση που έπρεπε ασφαλώς να συνεχίσουν αποφασιστικά στον δρόμο της αυτοδιεύθυνσης που χαράξαν) μέχρι τα τραγικά γεγονότα του Μαϊου του 1937, οπότε επισυνέβη το ασύλληπτοέγκλημα της απόπειρας υπονόμευσης και χειραγώγησης της επανάστασης απότην πλευρά των σταλινικών και της ΕΣΣΔ, έως την επικράτηση του φασίστα Φράνκο το 1939.
Γεγονός όμως είναι ένα: οι άνθρωποι τότε υποκινούμενοι κυρίως από την μεγαλύτερη και πολυπληθέστερη εργατική-αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση στην Ιβηρική χερσόνησο, την θρυλική πλέον Confederación Nacional del Trabajo - Federación Anarquista Ibérica, ήτοι ακρονυμικώς CNT-FAI, οργάνωσαν με εξαιρετική επιτυχία και αποτελεσματικότητα αυτοδιοικούμενες επιτροπές για κάθε ζήτημα της ζωής και της εργασίας τους,όπως επίσης και ένοπλες πολιτοφυλακές για να κατανικήσουν την αντίδραση και τις φασιστικές ορδές του Φράνκο, παραδιδώντας στο Μουσείο της Ιστορίας την έννοια και αντίληψη "εξουσία".
Φαντάζει απίστευτο; και προσέξτε, δεν μιλάμε για κανένα κοινοτισμό ή "κομμουνισμό" της μιζέριας, αλλά για έναν ελευθεριακό κομμουνισμό(όρος που εν πολλοίς ταυτιζόταν με την Αναρχία στα τέλη και το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα) που σκοπό δεν είχε απλά την επιβίωση αλλά την ποιοτική, ποιοτικότατη διαβίωση των ανθρώπων και την αύξηση του πολιτισμικού επιπέδου τους κατακόρυφα, τις οποίεςάλλωστε και επέτυχε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα με τρόπο που έως σήμερα καταπλήσσει, αν αναλογιστεί κανείς βεβαίως και τις δύσκολες συνθήκες του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.
Για παράδειγμα, στην ελεύθερηΒαρκελώνη παρετηρείτο εκδοτικός οργασμός, σε βιβλία, έντυπα, εφημερίδες, μπροσούρες, ενώ οι τέχνες αναζωογονήθηκαν σε απίστευτο βαθμό. Οι δε αναρχικές πολιτισμικές λέσχες ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια, οι γάμοι καταργήθηκαν και τα ζευγάρια μπορούσαν απλά να συμβιώσουν χωρίς καμμία έγκριση από την "πολιτεία", ενώ ένας μεγάλος αγώνας κατά του αναλφαβητισμού και για την προσβάσιμη παιδεία σε όλους εδίδετο, καθώς παντού ιδρύονταν ελευθεριακά σχολεία, σύμφωνα με τις προτάγματα και τις ιδέες του μεγάλου αναρχικού παιδαγωγού Francisco Ferrer τα οποία άλλωστε και αντικατέστησαν τα παλαιά σχολεία και την νοοτροπία τους. Και δεν μιλάμε ούτε για καμμία "στρατευμένη" παιδαγωγική ούτε για κανένα κακέκτυπο της αστικής παιδαγωγικής, αλλά για έναν από τους θεμέλιους λίθους της μοντέρνας παιδαγωγικής στον 20ό αιώνα έως σήμερα!
Αξίζει να σημειώσουμε ακόμα πως τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία κολλεκτιβοποιήθηκαν και αυτά και ο κόσμος, ο οποιοσδήποτε, μπορούσε να πάει να φάει και να διασκεδάσει σχεδόν δωρεάν. Οι δε σερβιτόροι της Καταλωνίας δεν είχαν τίποτε το "υποτακτικό" στην συμπεριφορά τους. Επρόκειτο απλά για φίλους που συνέδραμαν φίλους όταν κατέφθαναν εκεί για να ξεσκάσουν, και όχι για υπαλλήλους.
Παρατηρώντας κανείς φιλμς αρχείου εκείνης της εποχής, επί παραδείγματι τον κόσμο να περπατά, να οδηγεί και να συγκεντρώνεται στους δρόμους της Βαρκελώνης, διακρίνει αμέσως την άλλη "ατμόσφαιρα" στα πρόσωπά τους. Οι άνθρωποι εδώ δείχνουν να βρίσκονται σε μια τελετουργία ζωής για την ζωή, έτσι όπως μόνο μια επανάσταση μπορεί να ορίσει. Μπορείς να δεις τον άνεμο της ελευθερίας στις κινήσεις τους, τα χαμόγελά τους, μπορείς ακόμα κάλλιστα να νοιώσεις την αίσθηση της αχρονίας που αναπόφευκτα επιφέρει η επανάσταση (και ο έρωτας) στο ανθρώπινο βίωμα. Καμμία σχέση με τα μουντά βλέμματα και τα σκυμμένα κεφάλια στον δρόμο σε μια κλασσική εξουσιαζόμενη και ταξική κοινωνία. Στην Ισπανία του 1936 ο άνθρωπος για ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ στην Ιστορία ανέλαβε ο ίδιος τον εαυτό του στα χέρια του , χωρίς μεσάζοντες και καταργώντας κάθε εξουσία: υπήρξε πραγματικά ελεύθερος.
Από αυτή την άποψη ενδεχομένως η Ισπανική Επανάσταση να υπήρξε πολυτιμότερη και αυτής ακόμα της Ρωσικής. Επειδή αν έλειπε, δεν θα είχαμε το απτό παράδειγμα και την ΠΛΗΡΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗ πως οι άνθρωποι μπορούν να οργανώσουν την ζωή τους και να αυτοκυβερνηθούν θαυμάσια ΜΟΝΟΙ ΤΟΥΣ χωρίς πατρόνες και προαγωγούς της εξουσίας.
Ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει αυτό;
Δυστυχώς για όλους τους μεμψιμοιρούντες που εκφωνούν φιλιππικούς για την "ανθρώπινη ανωριμότητα", αυτά είναι πράγματα που συνέβησαν, η ίδια η πραγματικότητα τους διέψευσε κατηγορηματικά.
Εάν αγράμματοι ως επί το πλείστον εργάτες και αγρότες είχαν την ωριμότητα να αυτοοργανωθούν και όχι μόνο να λειτουργήσουν σχεδόν μια ολόκληρη χώρα χωρίς εξουσία, αλλά να την λειτουργήσουν πάνω απ' όλα καλά, αν αναλογιστεί βέβαια κανείς ακόμα και τους ρυθμούς της βιομηχανικής και αγροτικής παραγωγής που έφθασαν σε τέτοιους δείκτες απλησίαστους για την προτέρα ταξική Ισπανία, τότε πόσο ανώριμος μπορεί να είναι κάποιος "εγγράμματος" διανοούμενος της συμφοράς ή απλός άνθρωπος, όταν συνεχίζει να πιπιλάει την καραμέλα της "ανωριμότητας", διαιωνίζοντας συνειδητά ή όχι μια καθαρά συμφεροντολογική προπαγάνδα από την πλευρά της αστικής τάξης;
Η αλήθεια είναι πως η Ισπανική Επανάσταση δίδαξε σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και σε κάθε μέλλον, πως η Ελευθερία ΔΕΝ είναι δύσκολη υπόθεση, τουναντίον μάλλον το αντίθετο, γιατί η κοινωνική αλληλεγγύη και η αταξική επιθυμία είναι έμφυτες στους περισσότερους των ανθρώπων, αρκεί μονάχα ένα πράγμα:
Να ξέρει κανείς να εμπιστεύεται τις μάζες και να μην θέλει να "πρακτορεύσει" την Ελευθερία για λογαριασμό τους.
Το ντοκυμανταίρ που μπορείτε να παρακολουθήσετε άνω στην αρχή του κειμένου, γυρισμένο το έτος 1997, είναι εξαιρετικό, καθώς ρίχνει φως στις κοσμογονικές διεργασίες της Ισπανικής Επανάστασης, όπως επίσης και στον καθοριστικό ρόλο των αναρχικών σε αυτήν και συνιστάται ανεπιφύλακτα σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Δεν επιτρέπονται η αναπαραγωγή και η αναδημοσίευση χωρίς την συγκατάθεση και άδεια του δημιουργού του παρόντος ιστολογίου (για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο mail που θα βρείτε στο profile του ιστολογίου).
