HELENA TULVE: "Cendres" (2001)

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνθέτρια της νεώτερης γενιάς από την Εσθονία, η Helena Tulve (γεννηθείσα το έτος 1972) προσανατολίζεται σε έναν ήχο που από την μια χρωστάει πολλά στην avant-garde των δεκαετιών του 50 και 60, ωστόσο, από την άλλη κυμαίνεται σε μια παράξενη άποψη που έχει η συνθέτρια περί "ρευστότητας" και κατορθώνει, αν μη τι άλλο, να δημιουργεί έργα "δύσκολα" μεν, αλλά υποβλητικά, τα οποία αμέσως πείθουν τον πεπειραμένο ακροατή για το πεπαιδευμένο και στοχευμένο της πρόθεσης και του αποτελέσματος.

Η Helena Tulve σπούδασε σύνθεση, αρχικά στην δευτεροβάθμια Μουσική Σχολή του Tallinn με καθηγητή τον Alo Põldmäe και κατόπιν στην Εσθονική Ακαδημία Μουσικής με καθηγητή τον Erkki-Sven Tüür.

Παρακολούθησε, ακόμα, μαθήματα υπό τον μεγάλο Ούγγρο συνθέτη του 20ού αιώνα György Ligeti.

Το 1994 τιμήθηκε  με το  πρώτο βραβείο της σύνθεσης από την τάξη του Jacques Charpentier του Conservatoire Superieur του Παρισιού.

Διάλεξα να ακούγεται από το player δεξιά το έργο της "Cendres" του 2001, για σύνολο οργάνων.

Αξίζει , όσοι είστε φίλοι της μεταπολεμικής avant-garde που προέκυψε από την κλασσική μουσική, να δώσετε ιδιαίτερη προσοχή.

 

EMMA GOLDMAN: An exceedingly dangerous woman

Σίγουρα μια από τις μεγαλύτερες γυναικείες επαναστατικές μορφές στην ανθρώπινη ιστορία. 

Ταλαντούχος ως πολιτικός συγγραφέας και με εξαιρετικό ρητορικό ταλέντο στις ομιλίες και τις διαλέξεις της, φλεγόμενη από πάθος προπαγανδίστρια και υποκινήτρια, φύση βαθειά ανατρεπτική και εικονοκλαστική, αφιέρωσε την ζωή της σε έναν ασυμβίβαστο αγώνα για την χειραφέτηση των εργαζομένων μαζών αλλά και των γυναικών παράλληλα.

Καθοριστική στάθηκε η γνωριμία της με τον Γερμανο-αμερικανό αναρχικό Johann Most, καθώς και με τον Ρώσοεβραίο εμιγκρέ στις ΗΠΑ -όπως ήταν και η ίδια- Alexander Berkman, ο οποίος θα γινόταν και ο προσωπικός σύντροφός της στη διάρκεια δεκαετιών.

Οι φίλοι της την λατρέψαν για την μαχητικότητα και την υψηλή διανοητικότητά της, οι δε εχθροί της την θεώρησαν λίγο πολύ ως την "πιο επικίνδυνη γυναίκα στο κόσμο".

'Ηταν αναμενόμενο πως η συντηρητική Αμερική μέσα στην "πατριωτική μέθη" της αμέσως μετά την δίνη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και μέσα στο λεγόμενο "Red Scare" μετά το ξέσπασμα της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Ρωσία, δεν θα ανεχόταν για πολύ την αντιπολεμική και ελευθεριακή παρουσία της, πράγμα που της κόστισε τελικώς την απέλασή της μετά από 32 χρόνια παραμονής στην χώρα.

Στη Ρωσία ωστόσο, όπου και κατέφθασε αμέσως μετά την απέλασή της, έμελε να απογοητευθεί από το λενινιστικό καθεστώς και τις αμείλικτες διώξεις των μπολσεβίκων κατά των Ρώσων αναρχικών. Σε κάθε περίπτωση, η "δικτατορία του προλεταριάτου" (ή μάλλον η δικτατορία επί του προλεταριάτου, όπως τελικώς κατέληξε και παρά τις αρχικώς αγαθές προθέσεις των μπολσεβίκων) απείχε πάρα πολύ από τις δικές της απόψεις όσον αφορά την ελευθεριακή οργάνωση και τον αμεσοδημοκρατικό τρόπο λειτουργίας των μαζών σε μια επανάσταση. 
Κατόπιν ταξίδεψε στη Ρίγα της Λεττονίας και από εκεί σε Αγγλία, Καναδά, Γαλλία προπαγανδίζοντας παντού ακούραστα τις αναρχικές και ελευθεριακές ιδέες της. Σημαντικός σταθμός στάθηκε ακόμα η επίσκεψή της στην επαναστατημένη Ισπανία του 1936 και η γνωριμία της με την θρυλική μορφή του ιβηρικού αναρχικού κινήματος, Buonaventura Durruti.

Το φιλμ που παρατίθεται άνω  (και το οποίο συμπεριλαμβάνεται στην αμερικάνικη σειρά "The American Experience") δεν είναι ίσως ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να γυριστεί σχετικά με τη ζωή της, καθώς η σκηνοθετική δραματοποίηση που επιχειρείται δεν είναι πάντοτε επιτυχημένη και ο σχολιασμός από διάφορους (ιστορικούς κυρίως) κάποιες φορές διακρίνεται  από περιορισμένο πνεύμα. Παρ'όλ'αυτά διατηρεί την αξία του, κυρίως λόγω του αφθόνου υλικού αρχείου που συμπεριέχει. 

 

RICHARD STRAUSS: "Die ägyptische Helena" (1928)

Ο Richard Strauss για μένα προσωπικά είναι ένας από τους πιο αγαπημένους μου συνθέτες στην όπερα, πέρα φυσικά από την γενικευμένη διαπίστωση πως είναι ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες (και) στον 20ό αιώνα και τα συμφωνικά ποιήματά του είναι ίσης αξίας με τις αριστουργηματικές όπερές του.

Η όπερα "Η Αιγύπτια Ελένη", βασισμένη στα σχετικά κείμενα του Ευριπίδη και του Στησίχορου, και σε libretto του Hugo von Hoffmanstahl όπως πάντα, ίσως δεν είναι από τις πλέον δημοφιλείς του (ποιος μπορεί να μην φέρει αίφνης στην μνήμη του το απίστευτης ομορφιάς "Der Rosenkavalier";) και σίγουρα δεν είναι και από τις πιο συχνά παρουσιαζόμενες όπερές του. Έχω την εντύπωση όμως, πως παρ'όλ' αυτά είναι από τις καλύτερές του,τόσο σε βάθος αισθήματος όσο και σε ποιότητα σύνθεσης.
Σύμφωνα με την "Ελένη" του Ευριπίδη, ο Τρωικός Πόλεμος βασίστηκε σε ένα ψέμα, μιας και η Ελένη ποτέ δεν πήγε στην Τροία, όπου ευρίσκετο μόνον ένα "φάσμα" της, ένα ψευδές ομοίωμά της, ενώ η ίδια παρέμεινε στην Αίγυπτο. Εκεί κατέπλευσε ο Μενέλαος μετά την άλωση της Τροίας και αφού πληροφορήθηκε τα γεγονότα, απεφάσισε να διαφύγει μαζί της, επειδή ο βασιλιάς της Αιγύπτου Θεοκλύμενος είχε εκδηλώσει  την επιθυμία να την παντρευτεί.
Το όλο έργο, όπως εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς, συνιστά κατά βάση ένα αντιπολεμικό δράμα, αλλά όχι μόνο. Βρίθει ταυτόχρονα και από σπουδαίους αρχετυπικούς συμβολισμούς και μεταφορές. Η παραλλαγή που επιχειρεί ο Ευριπίδης δεν είναι "τυχαία", ούτε απλά "καλλιτεχνική αδεία". Το όλο πανόραμα της θνητότητας  μοιάζει εδώ αίφνης να αίρεται, ή τουλάχιστον να υπονομεύεται,  με την διάσταση ανάμεσα σε"φάσμα"-ομοίωμα στη Τροία και ζωντανή, υπαρκτή Ελένη στην Αίγυπτο, η οποία στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ στη Τροία. 
Η ούσα υπόσταση και το ψευδές είδωλο σε αυτή την περίπτωση προσφέρουν ασφαλώς πολύ τροφή για περαιτέρω σκέψη σε όποιον θέλει να εμβαθύνει κάπως περισσότερο στον κόσμο της Ελληνικής Μυθολογίας και των αττικών τραγωδών.
Βέβαια, στην όπερά του ο Strauss ως συνθέτης, ασχολήθηκε αποκλειστικά με το φαινομενολογικό μέρος της τραγωδίας και με το μνημειώδες ταλέντο του μας προσέφερε σίγουρα ένα έξοχο έργο.

Η "Αιγύπτια Ελένη" πρωτοπαρουσιάστηκε το 1928 στην Dresden Semperoper με την Elisabeth Rethberg στο ρόλο της Ελένης.

Μπορείτε να ακούσετε από το player δεξιά ένα μέρος από την πρώτη πράξη της όπερας, με τον Antal Dorati να διευθύνει την Kenneth Jewell Chorale και την Detroit Symphony Orchestra σε ηχογράφηση του 1979.

Στο ρόλο της Ελένης η Gwyneth Jones.