ΣΑΒΒΑΣ ΜΙΧΑΗΛ: Μια Συζήτηση για τον Νίκο Καρούζο

Το παραπάνω βίντεο αναδημοσιεύεται από το μπλογκ "Ελευθερία ή Τίποτα". Πρόκειται για μια συζήτηση που είχε ο φίλος Σάββας Μιχαήλ με τον ιστολόγο "Ελευθεριακό" σχετικά με τον ποιητή Νίκο Καρούζο.

Θα έλεγα το εξής: αυτό ήταν πραγματικά ο Νίκος Καρούζος, έτσι όπως τον θυμάται αλλά και στοχάζεται επ' αυτού ο Σάββας Μιχαήλ.

Ο Σάββας Μιχαήλ (γεν. το 1947) είναι ένας από τους σημαντικότερους μαρξιστές διανοούμενους της εποχής μας, τόσον σε εγχώριο, όσον και σε διεθνές επίπεδο, με μεγάλη φιλοσοφική κατάρτιση και παιδεία, και έχοντας συγγράψει πολλά δοκιμιακά έργα για τον Τρότσκι, τον Σολωμό, τον Χέγκελ, τον Εμπειρίκο κ.ά. αλλά και επί διαφόρων κρισίμων ζητημάτων ζωής, πολιτικής και πνεύματος.

Αναπάντεχη διανοητική λιακάδα λοιπόν αυτό το βίντεο σε μια πολύ σκοτεινή και βρώμικη εποχή, όπου εκτός των άλλων συμπτωμάτων παρακμής και σήψης και στην κουλτούρα, έχουμε και την (υποσυνείδητα ή και συνειδητά) χλευαζόμενη αγιογραφοποίηση ποιητών όπως ο Καρούζος, από ανθρώπους που συνήθως δεν ξέρουν πού τους πάνε τα τέσσερα.

Προσωπικά γνώρισα τον Καρούζο  το έτος 1987, όταν ήμουν 23 ετών, και κάναμε τακτική παρέα -κάποτε δε σε σχεδόν καθημερινή βάση- μέχρι τον θάνατό του. 

Ήμουν τότε μέλος του τροτσκιστικού κόμματος-ΕΕΚ στο οποίο όμως παρέμεινα μόνο μέχρι το 1990, όχι επειδή είχα "πολιτικές" διαφωνίες, αλλά επειδή είχα παύσει πλέον να είμαι αυτό που λέμε "υλιστής" σε φιλοσοφική βάση. 

Από τότε, φυσικά, διατήρησα έως σήμερα αρκετές εκλεκτές φιλίες από τον χώρο αυτόν.

Ένα βράδυ πέρασα από το σπίτι όπου έμενε ο ποιητής για να πάω αυτόν και την σύντροφό του, την ζωγράφο Εύα Μπέη, σε ένα φεστιβάλ τροτσκισμού. Απίστευτα όμορφες συζητήσεις και ένα μοναδικό πνευματικό κλίμα γεννήθηκαν από αυτή την "συνάντηση".

Δεν θα ήθελα να επεκταθώ ιδιαίτερα επ' αυτού τώρα (άλλη φορά), όμως θα έλεγα ένα πράγμα:

υπήρχε τότε πραγματική κουλτούρα στην Ελλάδα. 

Σήμερα έχουν απομείνει, κατά μείζονα λόγο, μια κενότητα, μια ματαιοδοξία, ένα αδιέξοδο σκέψης, πάνω απ' όλα όμως, μια πολύ χαμηλή ανθρώπινη ποιότητα.

DHAKA ART SUMMIT, 2014

Πολύ ενδιαφέρουσα η διοργάνωση, αξίζει να δείτε το βίντεο. Πρόκειται εδώ για την δεύτερη στην σειρά, ενώ η τρίτη έχει προγραμματιστεί για τον Φεβρουάριο του 2016.

Το Samdani Art Foundation παρουσιάζει κάθε φορά εκθέσεις ζωγραφικής, φωτογραφίας, γλυπτικής, digital art κλπ. στα πλαίσια ενός project υποστήριξης νέων καλλιτεχνών.

KHATIA BUNIATISHVILI: Live At iTunes Festival (2014)

Ένα εκπληκτικό ρεσιτάλ με την βιρτουόζα πιανίστρια Khatia Buniatishvili σε μεγάλα ερμηνευτικά κέφια στα κάτωθι έργα:

1. Frédéric Chopin - Étude Op. 10, No. 12 in C minor, Revolutionary Étude
2. Claude Debussy - Suite Bergamasque No. 3 in D-Flat Major: Clair de Lune
3. Franz Liszt - Mephisto Waltz no 1
4. Franz Liszt - Liebesträume no 3
5. Frédéric Chopin - Waltz in C sharp minor op. 64 no 2
6. Georg Friedrich Händel - Menuet from Suite in G Minor, HWV 439
7. Maurice Ravel - La Valse
8. Johann Sebastian Bach - Cantata BWV 208, No. 9
9: Aria: Schafe können sicher weiden

Θαυμαστή δεξιοτεχνία και ακρίβεια σε συνδυασμό με το γνωστό ερμηνευτικό πάθος της, καθιστούν την Γεωργιανή πιανίστρια μια από τις σημαντικότερες σολίστ των καιρών μας. 

A SMALL TRIBUTE TO TERRY RILEY

Πρωτοπόρος της μινιμαλιστικής μουσικής, ανατρεπτικός και εικονοκλάστης, εξερευνητής του Ασυνειδήτου με μουσικούς όρους, εφευρέτης νέων τονικοτήτων και ενός ιδιώματος που συνένωνε την δυτική κλασσική μουσική, την jazz και την ινδική μουσική (αλλά και άλλα είδη), ο Αμερικανός συνθέτης Terry Riley (γεν. το 1935) είναι σήμερα μια σχεδόν μυθική φιγούρα στην avant-garde του 20ού αιώνα.

Εν είδει μικρού "αφιερώματος" στον πολύ σημαντικό Αμερικανό συνθέτη, παραθέτω εδώ τρία έργα του. 

Πρώτα, το κλασσικό πλέον, "In C" του 1964 ( στην μεταγραφή για σύνολο δωματίου), το οποίο, ως γνωστόν στάθηκε σημείο αναφοράς για πολλούς καλλιτέχνες της avant-garde τόσον της κλασσικής όσον όμως, ακόμα, και της ροκ μουσικής.

Κατόπιν, το αριστουργηματικό "Rainbow In Curved Air" του 1969, πραγματικό διαμάντι της μινιμαλιστικής μουσικής,

και τέλος, το "Persian Surgery Dervishes" του 1972 από συναυλιακούς χώρους· το λιγότερο που θα υπέθετε κανείς είναι, πως υπήρξαν τυχεροί όσοι παρευρέθησαν σε τέτοιες "live" παρουσιάσεις κατ' εκείνη την εποχή.

ΤΟ ΜΟΝΤΕΡΝΟ ΙΡΑΝ και μερικές σκέψεις πάνω στην ισλαμοφοβία

Είναι πάντοτε καλό να αντιλαμβάνεται κανείς τα πράγματα μακριά από προπαγάνδες, υπεραπλουστεύσεις αλλά και "τοίχους" που κάποτε υψώνουν μεταξύ τους οι διαφορετικές νοοτροπίες και οι διαφορετικοί πολιτισμοί.

Η τελευταία αιματηρή τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι, οργανωμένη από ένα τερατώδες "κράτος", το οποίο στην πραγματικότητα ελάχιστη σχέση έχει με το πραγματικό, σύνηθες "Ισλάμ" (παρόλη την φαινομενική "αφοσίωσή" του με ακραίους, ψυχοπαθολογικά φανατικούς όρους σε αυτό), αλλ' όμως είχε, -και ακόμα έχει-, ξεκάθαρη σχέση με τα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα της σημερινής παρηκμασμένης εν πολλοίς ηγεσίας της Δύσης στην Μέση Ανατολή, ήγειρε ξανά στο προσκήνιο το φάντασμα της "ισλαμοφοβίας". 

  

Η ισλαμοφοβία, είτε σκόπιμα είτε λόγω απερίγραπτης αφέλειας ή αμάθειας ταυτίζει οποιαδήποτε ακραία μορφή φονταμενταλισμού συλλήβδην με το Ισλάμ. Αδυνατεί να δει ή δεν γνωρίζει καν, ότι οργανώσεις όπως η Αλ-Κάεντα, για παράδειγμα, που στάθηκε και ένα από τα πλέον βασικά "προπλάσματα" για την δημιουργία του σημερινού εφιαλτικού "Ισλαμικού Κράτους", δεν ήταν τίποτε άλλο από αυτό το θρασύ "πόδι" της Δύσης στην περιοχή.

  

Είναι σοκαριστικό ίσως για τον μέσο αφελή, αλλά η αλήθεια είναι απλή: σε κάθε τρομοκρατική έκφανση στην Μέση Ανατολή (και συχνά, κατά συνέπεια, με συνέχεια στον υπόλοιπο κόσμο) δεν βρίσκονται από πίσω οι "νορμάλ" μουσουλμάνοι που αποτελούν συνήθως και την συντριπτική πλειοψηφία του ισλαμικού κόσμου και επιθυμούν ό,τι κάθε άνθρωπος ανεξαιρέτως: ειρήνη, ευημερία, φιλία με όλους τους λαούς.

Δεν βρίσκονται λοιπόν αυτοί, αλλά η ...Δύση.

Οι ισλαμοφοβικοί δεν έχουν ιδέα για την συγκεκριμένη κουλτούρα μιας θρησκείας και την ταυτίζουν με ό,τι τους "ταίσει" μια παρακμιακή σήμερα δυτική προπαγάνδα που δημιούργησε και έθρεψε γκανγκστερικά κράτη όπως το λεγόμενο "Ισλαμικό Κράτος".

Ασφαλώς, το Ισλάμ (το πραγματικό), θα μπορούσε να πει κανείς πως ως θρησκεία και κουλτούρα δεν είναι ιδιαίτερα συμβατό με την Δυτική νοοτροπία και αντίληψη ζωής. Με τον ίδιο τρόπο που και άλλες κουλτούρες στην υδρόγειο δεν θα μπορούσαν να είναι πλήρως συμβατές με αυτήν. 

Στον μέσο Δυτικό, σήμερα, δεν μπορεί παρά να φαίνεται  το Ισλάμ (είτε σουνιτικό είτε σιιτικό) με έντονα στοιχεία διακοινωνικού συντηρητισμού και περιχαράκωσής του σε λιγότερο ή περισσότερο "παραδοσιακές" κοινωνίες, αλλά αυτό εν μέρει και μόνον είναι αλήθεια. 

Η παιδεία, η γλώσσα της "ανάπτυξης", ο εκμοντερνισμός και το όραμα ενός καλύτερου μέλλοντος δεν γνωρίζουν θρησκευτικούς περιορισμούς.

Προς μεγάλη δυστυχία της τυπικής, συμβατικής συνείδησης που έχει μάθει να σκέπτεται με το "είτε-είτε", ποτέ τα πράγματα σε αυτόν τον κόσμο δεν ήταν, δεν είναι και δεν πρόκειται ποτέ να είναι, μονοφανή, "ξεκάθαρα" όπως ένας λογαριασμός ταμείου, ή απαλλαγμένα από αντιφάσεις και διαρκώς δρώσες ενότητες αντιθέτων.

Κατ' αρχάς, δεν μπορούν όλες οι ισλαμικές χώρες να μπουν στο ίδιο "τσουβάλι": καμμία σχέση δεν έχουν μεταξύ τους χώρες όπως το υπεραντιδραστικό και εν πολλοίς μεσαιωνικό καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας (πιστός σύμμαχος των αμερικάνων στην περιοχή), όσον έχει να κάνει με τον τρόπο και την αντίληψη της ζωής, με την Μπααθική Συρία του Άσσαντ (εκκοσμικευμένη και με δυτική νοοτροπία σε πολλά), με το "ανοιχτό" Μπάνγκλαντές στο οποίο ολοένα και περισσότερο το Ισλάμ αποκτά "παράπλευρο" ρόλο, μη επεμβατικό στην καθημερινή ζωή, 

ή το ιδιόμορφο, ολοένα αναπτυσσόμενο, σιιτικό Ιράν που ως "ισλαμική δημοκρατία" προέκυψε από μια μεγάλη απελευθερωτική επανάσταση κατά το έτος 1979 απέναντι σε ένα πλήρως διεφθαρμένο και καταπιεστικό καθεστώς που είχε επιβάλλει με τις ευλογίες της Δύσης ο τελευταίος "Σάχης". 

Η οποία επανάσταση, μετεξελίχθηκε φυσικά όπως σχεδόν όλες οι επαναστάσεις σε γραφειοκρατία (σε αυτή την περίπτωση "ιερατική" και αρκούντως συντηρητική), που όμως κατά τα τελευταία χρόνια (κάτω και από το βάρος της εξέγερσης του 2009) παραδίδει συνεχώς την σκυτάλη σε πιο "εκσυγχρονιστικές" (μη φιλοαμερικάνικες όμως) τάσεις που γνωρίζουν καλύτερα να συνδυάζουν το μοντέρνο με το καθαρά ιρανικό πολιτισμικό "χρώμα". 

Η νέα γενιά του Ιράν ολοένα και προσαρμόζει την χώρα της από διακοινωνική και διασυμπεριφορική άποψη σε έναν σύγχρονο κόσμο, χωρίς ωστόσο γι' αυτό να αισθάνεται την ανάγκη να θυσιάσει τίποτε από την ντόπια κουλτούρα της. Και υπάρχουν ασφαλώς πολλά πράγματα να γίνουν ακόμα προς αυτήν την υγιή κατεύθυνση. Δεν αποκλείεται, έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, σε δέκα χρόνια ας πούμε, η πολιτική ηγεσία στο Ιράν να είναι πλήρως κοσμική με την θρησκεία σε έναν πιο "παράπλευρο" ρόλο. 
Τα "ιερατεία", ιδιαίτερα αυτού του είδους, δεν θα πρέπει σήμερα να κυβερνούν. Όμως, κάθε πρόοδος δεν μπορεί παρά να συνιστά αντίφαση. Το σκοταδιστικό και το φωτεινό συνυπάρχουν πάντα, και έχει σημασία να ποντάρει κανείς στις "θετικές" και όχι τις "αρνητικές" πλευρές. 
Και, ασφαλώς, δεν μπορεί παρά να είναι ζητούμενο για το Ιράν να αποβάλλει κάποτε πλήρως τον "θεοκρατικό" μανδύα από την διακυβέρνηση της χώρας και να εξαλειφθούν όλα τα σχετικά οπισθοδρομικά στοιχεία που ακόμα και σήμερα εμμένουν παρά την σημαντική υποχώρησή τους μπροστά στην πίεση των νεωτέρων γενεών.

Όμως, αυτό είναι δικαίωμα ΜΟΝΟΝ των Ιρανών να το αποφασίσουν και να το επιβάλλουν στην χώρα τους, όχι της Δύσης.

Βέβαια, από την άλλη, ο μέσος ισλαμοφοβικός κάτω από το βάρος της άγνοιας και της προπαγάνδας φαντασιώνεται παντού ..."μπούργκες" και ...Ταλιμπάν καθ' όλην την επικράτεια των ισλαμικών χωρών κλπ. Δεν γνωρίζει, φυσικά,  πού του πάνε τα τέσσερα.

Το θέμα είναι το εξής: 

όποια  γνώμη και αν έχουμε για το Ισλάμ ως θρησκεία, δεν μπορούμε να το πετάξουμε στον Καιάδα.

Θα πρέπει να "συνομιλήσουμε" από διαφορετικές "πολιτισμικές" επάλξεις με αυτούς τους ανθρώπους και να βρούμε την κοινή γλώσσα της ανθρωπότητας μεταξύ μας. 

Πράγμα που έτσι κι αλλιώς επισυμβαίνει αυθόρμητα "από κάτω", από την λαϊκή βάση.  

Οι λαοί σε όποιαν θρησκεία και πολιτισμό και αν ανήκουν, δεν έχουν τίποτε να χωρίσουν μεταξύ τους, ίσα ίσα, έχουν πράγματα να ανακαλύψουν από κοινού.  

Οι εξουσίες μόνον έχουν να "χωρίσουν" και γι' αυτό, είτε "δυτικές" είτε "τζιχαντικές" δεν μπορούν παρά να χρησιμοποιούν την γλώσσα του μίσους, της μισαλλοδοξίας και της παραπληροφόρησης, εκμεταλλευομένες την υστερία και το αίσθημα ανασφάλειας του μέσου ανθρώπου απέναντι στα σύγχρονα γεγονότα.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η Δύση δεν πρέπει να έχει σκοπό να επιβάλλει το "πολιτισμικό" μοντέλο της ΠΑΝΤΟΥ στην Γη, αλλά ΝΑ ΣΕΒΑΣΤΕΙ ό,τιδήποτε διαφορετικό από αυτήν.  

Ως προς αυτόν τον σκοπό, είναι συμφέρον της Δύσης να συνεργάζεται με τα μετριοπαθέστερα στοιχεία του Ισλάμ, που άλλωστε συνιστούν και την μεγάλη πλειοψηφία σε αυτές τις χώρες, και ΟΧΙ με τους γκάνγκστερς και τους ψυχοπαθείς εξτρεμιστές ΟΠΩΣ ΚΑΝΕΙ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ!

Να συνεργεί βέβαια η Δύση για ένα πιο "εκκοσμικευμένο" Ισλάμ, χωρίς "επεμβασιακή" λογική όμως, σεβόμενη πλήρως τις θρησκευτικές, πολιτισμικές ιδιαιτερότητες αυτών των λαών.

Αυτή είναι άλλωστε η πεμπτουσία του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, ο σεβασμός προς την "ετερότητα" και όχι η μετατροπή της σε ερείπια και πτώματα, όπως συχνά συνέβη στην πρόσφατη Ιστορία.

Μπορείτε να παρακαλουθήσετε στο πρώτο βίντεο που παρατίθεται μόλις άνω, ένα πολύ συγκροτημένο και ουσιαστικό ντοκυμανταίρ πάνω στο μοντέρνο Ιράν, γυρισμένο από τον γνωστό Αμερικανό δημοσιογράφο Rick Steves, το έτος 2008.

Στο δε κάτω βίντεο, ένα εξ ίσου ενδιαφέρον ντοκυμανταίρ, κυρίως για την πόλη της Τεχεράνης, γυρισμένο κατά το έτος 2013.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΚΑΚΙ, ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ, ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ (Μέρος Δ')

63. Η επαρκής ή εκτεταμένη γνώση της θεωρίας των ανοιγμάτων είναι όρος εκ των ουκ άνευ για την τέλεση μιας σοβαρής παρτίδας σκακιού. Τα ανοίγματα χωρίζονται κυρίως σε δυο μεγάλες κατηγορίες, εκείνα στα οποία η πρώτη κίνηση του λευκού είναι η 1.ε4 και όσα εκκινούνται με 1.δ4 .

Υπάρχουν φυσικά και ανοίγματα που δεν υπάγονται στις δύο παραπάνω μεγάλες κατηγορίες, όπως αίφνης το άνοιγμα Reti που εκκινείται με 1.Ιζ3, το αγγλικό άνοιγμα που εκκινείται με 1.γ4 (και πολύ εύκολα μπορεί να μετατραπεί σε κάποια ινδική άμυνα), αλλά και άλλα ανοίγματα.

64. Τα "δ4" ανοίγματα είναι συνήθως κλειστά, "ποζισιονέλ" ανοίγματα· εδώ η στρατηγική ορίζει στόχους που κατακτώνται "βαθμηδόν" μέσα από πολύ προσεχτικούς ελιγμούς θέσεων, ενώ τα "ε4" (σικελική, σκανδιναβική, ισπανική, Αλιέχιν, Πετρόφ, Κάρο-Κανν, Μοντέρνα 'Αμυνα κ.ά.) είναι από επιθετικά ως πολύ επιθετικά ανοίγματα και προκρίνουν κατά κύριον λόγο το τακτικό, θεαματικό παιγνίδι, χωρίς να λείπει φυσικά σε αρκετές (κυρίως "κλειστές")  βαριάντες τους το εξ ίσου λεπτό και σχολαστικό "ποζισιονέλ" παιγνίδι.

65. Είναι δυο διαφορετικές αντιλήψεις, ασφαλώς μη συγκρινόμενες μεταξύ τους: τηρουμένης κάθε δυνατής ή λογικής αναλογίας και με την ευρεία έννοια το δ4 είναι αφηρημένος, "φιλοσοφικός" στοχασμός, ενώ το ε4 "ποιητικός". 

Δείτε, για παράδειγμα στην Bogo-Indian (ένα από τα πιο όμορφα "δ4" ανοίγματα), πώς ο μαύρος αξιωματικός των μαύρων τετραγώνων καταλαμβάνει από νωρίς το τετράγωνο β4 "καρφώνοντας" τον λευκό ίππο στο γ3. Όλο το υπόλοιπο παιγνίδι, δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγε κανείς πως είναι μια συνεχής "ερμηνεία" πάνω σε αυτό το "κάρφωμα".

Το αν τελικώς, την θέση του αλλαγμένου ίππου στο γ3 θα καταλάβει είτε το πιόνι β2, είτε ο λευκός αξιωματικός των μαύρων τετραγώνων ή ο ίππος από την πτέρυγα του βασιλιά, οδηγεί σε τρία διαφορετικά "ποζισιονέλ" παιγνίδια, στα οποία η απόφαση από την πλευρά των μαύρων ανάμεσα στην προώθηση του κεντρικού πιονιού στο δ5 και την διατάραξη των κεντρικών πιονιών του λευκού με δ6 και ε5 (συνήθως όταν το πιόνι β2 από την πλευρά των λευκών έχει πάρει την θέση του αλλαγμένου ίππου στο γ3) δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση ως επιλογή.

66. "Ερμηνεύω" στο σκάκι, σημαίνει αναπτύσσω την πλέον εξαντλητική από την άποψη των δυνατοτήτων προοπτική κατάληψης θέσεων ή απόκτησης "ποζισιονέλ" πλεονεκτήματος πάνω σε μια κίνηση του αντιπάλου. 

Φυσικά, η "ερμηνεία" έχει να κάνει και με τους τακτικούς συνδυασμούς, όμως εκεί είναι, μπορεί να πει κανείς "άπαξ". Στο βαθμό που ένας συνδυασμός επιτελείται συνήθως χάρις σε ένα έλασσον λάθος ή μικροολιγωρία του αντιπάλου, η ερμηνεία είναι δεδομένη αρκεί να παρατηρηθεί το "ολίσθημα" του αντιπάλου. 

Όπως έλεγε ο Ταλ : "ο συνδυασμός ΕΙΝΑΙ ΕΚΕΙ, το μόνο που χρειάζεται είναι κάποιον να τον δει!".

67. Οι θεαματικοί συνδυασμοί είναι πάντα "ποιητικοί". Ανατρέπουν, θα έλεγε κανείς, τα υφίσταμενα "ποσοτικά" στάνταρντς του σκακιού και από αυτήν την άποψη είναι σκανδαλωδώς ανορθόδοξοι όσον αφορά τις "αξιακές" εκτιμήσεις: σε έναν συνδυασμό και σε μια δεδομένη θέση, ακόμα και ένα πιόνι μπορεί να αξίζει περισσότερο από την βασίλισσα, η οποία άνετα μπορεί να "θυσιαστεί" προκειμένου να προκύψει  μέσα από την αποφασιστική κίνηση αυτού του πιονιού ένα νικηφόρο ματ, είτε άμεσα είτε μετά από λίγες κινήσεις.

68. Το δ4 είναι αλυσίδες "αιτιών-αποτελεσμάτων", το ε4  η ρεβάνς της φαντασίας μέσα από, σε κάθε περίπτωση, ατσάλινους λογικούς αρμούς. 

Το δ4 είναι συνέπεια, το ε4 τόλμη. Εννοείται, ότι τόσον η συνέπεια όσον και η τόλμη υπάρχουν και στα δύο, όμως στο κάθε ένα, είναι κάποιο κάθε φορά που δίνει τον πρωτεύοντα "τόνο".

69. Κατά το έτος 1996 στο Buenos Aires, ο Bobby Fischer εισήγαγε μια νέα εν συνόλω "παραλλαγή" του σκακιού, κυρίως εν είδει πειραματισμού και διασκέδασης, που ονομάστηκε "Chess960" ή "Fischer Random Chess".

Η ιδέα ήταν η εξής: με τυχαία αλλαγμένες τις θέσεις των κομματιών στην αρχή της παρτίδας, το οποιοδήποτε πλεονέκτημα που μπορεί να υπάρχει από την καλύτερη γνώση της θεωρίας των ανοιγμάτων "εξατμίζεται". Το Chess960 υπήρξε, δηλαδή, μια προσπάθεια αναγωγής του σκακιού σε καθαρή "αγωνιστικότητα" μέσα από τις κινήσεις καθεαυτές, εξαλείφοντας τις "διακρίσεις" που μπορεί να παρέχει η ασφαλέστερη γνώση της θεωρίας κατά τις πρώτες 10-15 κινήσεις (ανοίγματα).

70. Ακόμα, ελέχθη πως το Chess960 προσφέρει στους σκακιστές μια καλή ευκαιρία άσκησης των ικανοτήτων και των δεξιοτεχνιών κατά το "middle game", δεδομένου ότι σε αυτό το είδος σκακιστικής παρτίδας, δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγε κανείς πως το "middle game" εκκινείται σχεδόν από την πρώτη κίνηση!

71. Το Chess960, όπως ήταν λογικό και αναμενόμενο δεν θα μπορούσε σε καμμιά περίπτωση να γίνει πολύ δημοφιλές (ούτε ο δημιουργός του, υποψιάζομαι, θα είχε μια τέτοια αυταπάτη), και παρέμεινε, έως σήμερα σχετικά περιθωριοποιημένο ή σίγουρα σε "δεύτερη μοίρα" ως προς το "επίσημο" σκάκι. Πάντως, αν μη τι άλλο, το γεγονός πως η FIDE (η Διεθνής Σκακιστική Ομοσπονδία) εισήγαγε κάποιους "κανόνες" στο Chess960 δείχνει ότι κάποια απήχηση έστω και μικρή συναντάει αυτό το παιγνίδι στον σκακιστικό κόσμο.

72. Οι ενστάσεις που μπορεί να προκύψουν έναντι του Chess960, είναι, κατά την γνώμη μου, οι εξής: 

73. Δεν θα υπήρχε σοβαρός λόγος να εκμηδενιστεί το οποιοδήποτε πλεονέκτημα προσφέρει η γνώση της θεωρίας των ανοιγμάτων, στο βαθμό που δεν νοείται σήμερα σοβαρός σκακιστής που να μην έχει επαρκή γνώση αυτής. 

Περαιτέρω, όπως έχει δείξει με ασφάλεια η αγωνιστική εμπειρία, είναι πολύ δύσκολο ένας αδύναμος παίκτης με μεγάλη γνώση της θεωρίας των ανοιγμάτων να υπερτερήσει ενός ικανότερου παίκτη με μικρότερη γνώση αυτής. Ακόμα και αν ο ικανότερος παίκτης δεν γνωρίζει εκ των προτέρων μια "ασφαλή" ακολουθία κινήσεων κατά το πρώιμο  στάδιο της παρτίδας, δεν είναι δύσκολο γι' αυτόν να την "σκεφθεί", έστω με το κόστος της κατανάλωσης λίγο παραπάνω αγωνιστικού "χρόνου". Αντιθέτως, ένας αδύναμος παίκτης δεν θα μπορούσε να σκεφθεί από μόνος του κάτι τέτοιο, ή θα χρειαζόταν την κατανάλωση υπερβολικού αγωνιστικού χρόνου γι' αυτό.

74. Ο νους στο σκάκι είναι το παν, όλα τα άλλα έρχονται σε δεύτερη μοίρα.

75. Επιπροσθέτως, το "middle game" όπως προκύπτει στο Chess960, σπάνια έχει χρησιμότητα πέραν αυτού του ιδίου , κατά την γνώμη μου. 

Δεν υπάρχει "middle game" γενικώς και αδιακρίτως, αλλά είναι πάντα πολύ "αναγνωρίσιμο" στο σκάκι, έτσι όπως μπορεί να προκύψει από τα διάφορα ανοίγματα. Σε κάθε περίπτωση, είναι διαφορετικοί οι τύποι των  "middle games" που προκύπτουν από την Σικελική από εκείνους που προκύπτουν από την Σκανδιναβική, παρά τις μερικές ομοιότητες που μπορεί να παρουσιάζουν κάποτε μεταξύ τους.

76. Κατά συνέπεια, το "middle game" όπως θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει το Chess960 είναι αυτοαναφορικό, και κατά πάσα πιθανότητα δεν προσφέρει κάποια "επιπρόσθετη εμπειρία" χρήσιμη για το κανονικό, κλασσικό σκάκι.

77. Κυρίως, όμως η ένστασή μου έχει να κάνει με το εξής:

Χάνεται το "δ4", χάνεται και το "ε4", τόσον η πιο "ποζισιονέλ" όσον και η πιο "ποιητική" αντίληψη του σκακιού παραχωρούν την θέση τους σε ένα παιγνίδι που δεν είναι ούτε "ποζισιονέλ" ούτε καθαρά "επιθετικό-τακτικό" (καίτοι διατηρεί ασφαλώς, και πολλές φορές σε σημαντικό βαθμό, στοιχεία τους), αλλά προσομοιάζει, αν συνυπολογίσουμε το "στοχαστικό" δ4 και το "ποιητικό" ε4, με κάτι που μοιάζει περισσότερο με τον "καθημερινό λόγο".

78. Τα κομμάτια, χωρίς ορισμένα και συγκεκριμένα σημεία αναφοράς στην αρχή της παρτίδας, δεν μπορούν ποτέ να οδηγήσουν σε ένα "παρατηρήσιμο" σκακιστικό σώμα. Μια παρτίδα 960 είναι προορισμένη να "χάνεται" στο βαθμό που δεν αντανακλάται σε, δεν "συνομιλεί" και δεν συγκρίνεται εύκολα τουλάχιστον με, μιαν άλλη παρτίδα 960 που τελείται με τελείως διαφορετικές εναρκτήριες προϋποθέσεις όσον αφορά τις θέσεις των κομματιών.

79. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως το Chess960 είναι σε γενικές γραμμές ατυχές ή μάταιο ως παιγνίδι. Αλλά, δύσκολα κατά την γνώμη μου μπορεί να ξεφύγει από την απλή ανάπαυλα στην διάρκεια μιας σκακιστικής αγωνιστικής πορείας ή την ευκαιριακή διασκέδαση. 

80. Το σκάκι όπως το γνωρίζουμε, σε όλα του είναι το προϊόν της απόφασης του χρόνου σε μια εκτενή πορεία του, και όχι το προϊόν της ξαφνικής επιθυμίας  ή απόφασης ενός ανθρώπου, όσον εξαίρετος και αν υπήρξε αυτός ως παίκτης.

81. Το σκάκι είναι νοητική "δεξιοτεχνία". Η έννοια της λέξεως εδώ δεν είναι τόσον "ποσοτική", όσον ποιοτική. Αναπτύσσεται πάντα σύμφωνα με τους δικούς της δυσεξακρίβωτους "νόμους". Δεν μπορεί κανείς να την αυξήσει ή να την μειώσει με ανάλογη αυξομείωση των κανόνων ή των "προϋποθέσεων" μιας παρτίδας. Είτε υπάρχει, είτε δεν υπάρχει.

(συνεχίζεται)

SERGEI PROKOFIEV: " Piano Sonata No.6, Op.82"

Από τις πολύ ιδιοφυώς συντεθειμένες πιανιστικές σονάτες του 20ού αιώνα, ένα έργο ασύγκριτο ήδη από την απότομη (μη) εισαγωγή στο allegro moderato μέχρι τις πλήρεις εκδιπλώσεις του στα υπόλοιπα τρία μέρη του.

Ερμηνεύει στο πιάνο η Yuja Wang.

SUFI MUSIC OF IRAN

Το Ιράν υπήρξε πάντα μια μεγάλη εστία δημιουργίας για την μουσική τέχνη της Ανατολής, τόσον στα προ Ισλάμ χρόνια του, όσον και στην ισλαμική περίοδό του.

Σίγουρα, ως προς αυτό, μεγάλο ρόλο έπαιξε η παρουσία πολυαρίθμων εθνικών ομάδων και κοινοτήτων στα εδάφη του, που "συγχώνευσε" διάφορους πολιτισμούς και παραλλαγές πολιτισμών μεταξύ τους. Για παράδειγμα, τα υψίπεδα του Khorasan, παραμένουν έως σήμερα μια από τις πολύ σημαντικές "κοιτίδες" της εθνογραφικής μουσικής κληρονομιάς του Ιράν.

Οι δε Sufis, ως γνωστόν, αποτελούσαν μέσα στους αιώνες την "μυστική" πλευρά του Ισλάμ, και ευθύνονται για τις πλέον σοβαρές και εμπεριστατωμένες μυστικές (κάποτε "νεοπλατωνικές" ίσως) θεωρήσεις με τις οποίες εφόδιασαν τον σύνολο ισλαμικό κόσμο. Πνεύματα στην ουσία ανεξίθρησκα και οικουμενικά, οι Sufis με την παρουσία τους  λάμπρυναν τους τόπους στους οποίους  έτυχε να παρευρεθούν, κατοικήσουν, ζήσουν.

Ας θυμηθούμε μονάχα τον μεγάλο Ρωμιο-μικρασιάτη-πέρση ποιητή Τζαλλαλεδίν Ρούμι, ιδρυτή του τάγματος των "Mevlevi", ήτοι των "περιστρεφομένων δερβίσηδων".  Πρωτοφανής περίπτωση αυτοί οι τελευταίοι στην παγκόσμια κουλτούρα: 
όπου η ποίηση, η μουσική και ο χορός, αλλά και ένα πολύ οργανωμένο πνευματικό "concept" που "τροφοδοτούσε" και τα τρία, ενώνονται σε ένα "σύνολο τέχνης", αιώνες πριν ο Βάγκνερ αποφασίσει να κάνει κάτι παρόμοιο, -τηρουμένων των αναλογιών και φυσικά σε διαφορετικές πολιτισμικές εκφάνσεις-, στην Δύση.

Στο πρώτο βίντεο, μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το άλμπουμ "Mystified" από έναν πολύ σημαντικό σύγχρονο καλλιτέχνη του Ιράν, τον Shahram Nazeri που ερμηνεύει συνθέσεις του πάνω σε ποιήματα του Ρούμι.

Μουσική πολύ ποιοτική, κάποτε εσωστρεφής, σαν συμπαντική κραυγή σε μιαν ερημιά ή μια προσωπική προσευχή Ελευθερίας. Τα τραγούδια εδώ ορίζουν κατά κάποιο τρόπο μια sufi "μπαλλαντοποιία", ίσως όμως αυτός ο όρος είναι κάπως παρακινδυνευμένος. Όπως και να έχει, πρόκειται σαφώς για μια πιο "έντεχνη" τάση στην sufi ιρανική μουσική.

Στο δε δεύτερο βίντεο μπορείτε να ακούσετε μια sufi σύνθεση με τίτλο "Αρκετό για μας",  εκτελεσμένη σε ζωντανή παρουσίαση από ένα ιρανικό μουσικό γκρουπ που παίζει Setar, Tanbour, Tar, Dotar, Santoor και άλλα όργανα.

ΕΝΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ, ΕΝΑΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΕΝΑ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΘΕΩΡΗΜΑ

Ο René Magritte, κατά την γνώμη μου, υπήρξε όχι μόνον ο πιο σημαντικός ίσως ζωγράφος του 20ού αιώνα, αλλά, σίγουρα και ένας πολύς ευφυής άνθρωπος με αναμφίβολα υψηλό IQ (για "περισσότερα", ως είθισται να λέμε διαδικτυαστί, προστρέξατε στο ποίημά μου "Magritte" από το ποιητικό βιβλίο μου "Οι Τρώες", εκδ. Πλανόδιον, 2008).

Σε έναν πίνακά του λοιπόν, με τίτλο "Les Vacances de Hegel" (1958), ο Magritte παραθέτει αναπαραστατικώς μια ανοιχτή ομπρέλλα και επ' αυτής ένα ποτήρι γεμάτο νερό. Κάποτε, μάλιστα, είχε "ξεκαθαρίσει" πως αυτός ο πίνακας υποδεικνύει μια "αντίθεση" στην κατά κάποιο τρόπο "ένωσή" της: 
πρόκειται για ένα αντικείμενο που σκοπός του είναι να διώχνει το νερό (ομπρέλλα) και ένα αντικείμενο με τον ακριβώς αντίθετο σκοπό, να συγκεντρώνει, δηλαδή, το νερό (ποτήρι). Στον βαθμό που αυτή η ενότητα των αντικειμένων μπορεί να παραπέμψει με έναν κάπως χιουμοριστικό πλην ουσιαστικό τρόπο στην φιλοσοφία του Hegel, ο οποίος πιθανώς να εύρισκε διασκεδαστικό τον πίνακα σε ώρα σχόλης κατά τις διακοπές του, ο πίνακας ονομάστηκε "Οι διακοπές του Hegel".*

Θα έλεγε, όμως, κανείς, αν σκεφτόταν λίγο παραπάνω επί της νοηματικής θεματικής του πίνακα, πως αυτό ακριβώς είναι, ή οφείλει να είναι  και ένα ποίημα! 

Μια ομπρέλλα και πάνω της ένα ποτήρι γεμάτο νερό.

Το ποίημα "διώχνει" και "συγκεντρώνει" νερό, αν θα ήθελε να αποφύγει μια flat μονοσημαντότητα μετά την ανάγνωση της οποίας αναπόφευκτα θα καθίστατο άχρηστο, και αν βέβαια, θα ήθελε από την άλλη να μην "διαλυθεί" στα ωμά, ακατέργαστα ακόμη, περιεχόμενα του Ασυνειδήτου.

Και οι δυο λειτουργίες, ήτοι αυτή της "αποδίωξης" και εκείνη της "συγκέντρωσης" είναι απαραίτητες σε κάθε αξιόλογη ποίηση, αν θα έπρεπε ένα ποιητικό νόημα να εμφανισθεί όπως ακριβώς και η ζωή, αλλά σε ένα άλλο επίπεδο αναφοράς και πρόσληψης από τον αναγνώστη: 

πολυδιάστατο μεν, όμως στοχεύον "κάπου", 

πολυσημικό, σίγουρα, (ιδιαίτερα στην εποχή μας) αλλά εν ταυτώ εντοπιζόμενο σε μια περιοχή, όπου το δένδρο έχει μεγαλύτερη σημασία από το δάσος,

κατά προτίμησιν απροκατάληπτο ή εκλεκτικό από γλωσσική και θεματολογική άποψη (αυτά τα δύο κατά κάποιο τρόπο δεν ξεχωρίζονται εύκολα στην ποίηση), αλλά σε μια συγκεκριμένη ανάδειξη της γλώσσας, 

κυρίως, θα πρέπει να είναι εμφανής μια αρμονία  "ροής" και "κατακράτησης" του νερού στην αντίθεσή τους, και εδώ συνήθως χάνεται πολλές φορές το παιγνίδι για αρκετούς ή πολλούς γράφοντες. Δεν κατανοούν σωστά τα μυστικά μιας "μορφής". 

Το "νερό", τουτέστιν, όχι ακριβώς ή μόνον το "ποιητικό υλικό", αλλά μάλλον η δυνατότητα της οποιασδήποτε, με όποιον τρόπον,  αναγνωστικής "πρόσληψής" του, είναι πάντα αυτό που είναι, 

"ρέον", και πάντοτε θα ρέει. 

Κάτι όμως, θα πρέπει πάντα να το "αναπληροί".  Κάτι θα πρέπει να κρατάει εν ταυτώ άθικτη την ποίηση, όταν "κοινωνείται", μετά από κάθε ανάγνωση, χρήση, παρερμηνεία, κατάχρηση και σφετερισμό της. Ακόμα και μετά από κάθε καλή ή αξιοπρεπή "πρόσληψή" της. 
Κάτι, λοιπόν, θα πρέπει να την διαφυλάττει ως "αέναη" κοίτη γνώσης και προσφοράς για κάθε ενδιαφερόμενο. Και εδώ ίσως έγκειται το πιο ακριβό μυστικό της ποιητικής τέχνης.

* Με τα λόγια του ιδίου του ζωγράφου:

" J'ai alors pensé, que Hegel (un autre génie) aurait été très sensible à cet objet qui a deux fonctions opposées : en même temps rejeter l'eau (s'en protéger) et la garder (la contenir). Il aurait été ravi, je pense, ou amusé (comme on cherche à l'être lorsqu'on est en vacances) et j'ai appellé le tableau Les Vacances de Hegel ".

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΩΔΙΑ

Στην "Ιστορία της Φιλοσοφίας" του (αλλά και αλλού) ο Hegel επιχειρηματολογεί περί του ότι στην Κίνα δεν υπήρξε ποτέ πραγματική φιλοσοφία, αλλά ένα είδος "στοχασμού" το οποίο και περιγράφει κατά μία έννοια συνοπτικά, σύμφωνα με τις δικές του αντιλήψεις και, βέβαια, σύμφωνα με τις διαθέσιμες γνώσεις στον καιρό του επί της ανατολικής κουλτούρας.

Μια τέτοια άποψη, που εν πολλοίς δέσποσε στους δυτικούς φιλοσοφικούς κύκλους εδώ και δύο αιώνες, είναι σίγουρα αιτιολογήσιμη με βάση ορισμένα "κριτήρια" που μπορεί να εισάγει και προϋποθέσει ένας Δυτικός στον όρο, όμως σε κάθε περίπτωση συζητήσιμη και όχι αναμφισβήτητη.

Με αυτή τη λογική, ακόμα και οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι είναι "στοχαστές" και όχι όντως φιλόσοφοι. Bέβαια, κάτι τέτοιο έχει μια λογική που εντοπίζει την ουσία της φιλοσοφίας στην "συστηματικότητα" και την "ανάπτυξή" της και όχι στην σύσταση της λέξης, τουτέστιν : φιλόσοφος, ο "φίλος της σοφίας".

Από αυτή την δεύτερη άποψη, η κινέζικη φιλοσοφία, είτε ομιλούμε περί των δύο "Βίβλων" του Ταοϊσμού, τουτέστιν, το κορυφαίας σημασίας για την ιστορία της σκέψης όχι μόνο της Άπω Ανατολής αλλά και της σύνολης ανθρωπότητας, αρχαιότατο I Ching, και το Τao Te Ching, είτε ομιλούμε για τον Κομφούκιο, ακόμα,  αν ανατρέξουμε και ομιλήσουμε περί του "Πατριάρχη" και εισηγητή του "Ζεν" (στα κινέζικα "ch'an", στα σανσκριτικά "dhyāna") στην Κίνα, Ινδού Bodhidharma, τότε, ναι, έχουμε να κάνουμε με "φιλοσοφία". Διαφορετική, ασφαλώς,  από την Δυτική,  αλλά φιλοσοφία.

Στο κάτω κάτω η "σοφία" ως έννοια είναι ανώτερη εκείνης της "φιλοσοφίας", επειδή η φιλοσοφία δύναται να είναι "εν ενεργεία" σε σχέση με τον εαυτό της ή με τις επιστήμες και τις τέχνες,  αλλά παραμένει ακόμα  "εν δυνάμει" σε σχέση με την Αλήθεια. Η  "σοφία" επικαλείται ή διεκδικεί άμεσα το "εν ενεργεία" σε σχέση με την Αλήθεια, και σίγουρα, η ανατολική φιλοσοφία από την φύση της διατείνεται ότι εντοπίζεται εγγύτερα προς το δεύτερο συνθετικό της λέξης "φιλοσοφία".

Από την άλλη, ενώ στην Δύση η Φιλοσοφία και η Τέχνη δεν παρακολουθούν κατ' ανάγκην η μια την άλλη, και εν πολλοίς παίρνουν τον δικό τους δρόμο η καθεμιά, συναντώνται κάποτε, αναχωρίζονται, ανασυναντώνται εν μέρει ή εξ ολοκλήρου σε κρίσιμες εποχές κλπ., στην Κεντρική Ασία και την Άπω Ανατολή δύσκολα η τέχνη αυτονομείται από την φιλοσοφία.

Το Τάο, το Ζεν (το κινέζικο ch'an όπως είπαμε) αλλά και άλλα συναφή ή όχι ρεύματα ανακλώνται με άμεσο ή έμμεσο τρόπο στην τέχνη, και δη στo πεδίο της μουσικής, όπου η Κίνα έχει μεγίστη μελωδική, ποιοτικότατη κληρονομιά από τους παρελθόντες αιώνες.

Ως προς τούτο, μπορείτε να ακούσετε στο βίντεο που παρατίθεται άνω, ένα πανέμορφο τραγούδι που δείχνει την ιδιότυπη, μοναδική ίσως σχέση της κινέζικης αντίληψης και νοοτροπίας όχι μόνο με την φύση ή τον περιρρέοντα χώρο, αλλά και με την ενίοτε θαυμαστή  "εικαστικότητα" που αυτά τα δύο παράγουν .

Σε αντίθεση με την Δύση, η κινεζική φιλοσοφική σκέψη ανά τους αιώνες, είτε στην αμεσότητά της είτε στις πλέον αναμενόμενες ή πλέον αναπάντεχες εμμεσότητές της, διαποτίζει συχνά την μουσική αυτής της τόσον σημαντικής από πολλές απόψεις χώρας.

ΕΝΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ AVANT-GARDE ΣΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗ

Εξ αρχής θα πρέπει να πω πως δεν θεωρώ κατ' ανάγκην "κακή" την αρνητική στάση απέναντι στην μουσική avant-garde του 20ού αιώνα. Το ανθρώπινο αυτί είναι συνηθισμένο, προσαρμοσμένο αν θέλετε, στην τονική μελωδία επί αιώνες. Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να φαίνεται στους φίλους της avant-garde απίθανη μια τέτοια άρνηση από σημαντικό μέρος των ακροατών της ευρύτερης κλασσικής μουσικής ή και γενικώτερα των ανθρώπων της κουλτούρας. 

Προσωπικά, προτιμώ έναν ειλικρινή αρνητή της μουσικής κατεύθυνσης που πήρε σε μεγάλο μέρος ο 20ός αιώνας, παρά έναν αστόχαστο και άκριτο θαυμαστή της, που απλά θέλει εν προκειμένω να "διαφοροποιείται" χωρίς να κατανοεί ακριβώς τον λόγο.

Είναι σίγουρα "δύσκολο", ή τουλάχιστον, όχι ακοπίαστο να πέσει κανείς ξαφνικά "απότομα" από τον ύστερο ρομαντισμό του 190υ αιώνα και των αρχών του 20ού αιώνα (ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις συνεχίστηκε και αρκετά μετά...) και την "Νέα Συμφωνία" που εκκίνησε τόσον ιδιοφυώς ο Hans Rott και εν πολλοίς διεκπεραίωσε ο Mahler,  στον "δωδεκαφθογγισμό" της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης, λίγο πιο πριν, στον "πόλεμο κατά της μελωδίας" που εκκίνησε ο πρώτος πραγματικά μοντέρνος συνθέτης του περασμένου αιώνα, Edgard Varèse, ή στις ιδιότροπες μίξεις τονικότητας-ατονικότητας-σειραϊσμού ενός Olivier Messiaen ή ενός Egon Wellesz. Πιθανώς ακόμα πιο δύσκολο, να δεχθεί ακουστικώς την μεταπολεμική μουσική, τον Cage, τον Stockhausen, τον Ξενάκη και τόσους άλλους.

Αλλάζει εδώ, η σύνολη νοοτροπία πρόσληψης ενός μουσικού έργου, και αυτό δεν είναι εύκολο και αρκετές φορές ούτε καν εξ αρχής επιθυμητό από ένα σημαντικό μέρος του κόσμου που ασχολείται με την μουσική. Σε αυτή την περίπτωση, καλείται περισσότερο να εκτιμήσει το έργο τέχνης η διανοητικότητα του ανθρώπου ή το ασυνείδητό του και όχι ο αναμνησιολογικός εθισμός στην τονικότητα, καλής ή κακής ποιότητας από την πλευρά του ακροατή δεν έχει εδώ σημασία.

Ανάλογα ή "συγγενή" φαινόμενα στις άλλες τέχνες, σίγουρα διαπιστώνονται: στην ζωγραφική για παράδειγμα με τον αφηρημένο εξπρεσσιονισμό, στην πεζογραφία αρκεί να θυμηθούμε τους σουρρεαλιστές ή τον Τζόυς κ.ά. Εν μέρει και μόνο μπορεί να βρει κανείς κάτι ανάλογο στην ποίηση:  σίγουρα ο Trackl, o Pound σε αρκετά, ο Eliot σε κάποια σημεία του, ο Paul Celan και ασφαλώς αρκετοί άλλοι. Η ποίηση, έτσι κι αλλιώς, τελείται συνήθως σε μη-ορθολογικό "έδαφος" και από αυτή την άποψη δεν χρειάστηκε ίσως θεαματικές "μεταμορφώσεις" κατά την μοντερνική περίοδό της. Βέβαια, αυτό είναι πολύ σχετικό.

Όπως και να έχει, και μιλώντας για την μουσική, προσωπικά είμαι λάτρης της μπαρόκ και ρομαντικής περιόδου, όμως αγαπώ και τα έργα αρκετών καλλιτεχνών  της avant-garde. O Messiaen (avant-garde με μια πολύ ευρεία ή προσωπική έννοια), Ο Stockhausen (κυρίως τα πιο ύστερα "ηλεκτρονικά" έργα του καθώς, βέβαια, και η μνημειώδης όπερα του "Licht" που πάει πολύ πέρα από οποιαδήποτε avant-garde...), ο Lighetti, κ.ά. είναι από τους πλέον αγαπημένους μου συνθέτες, γενικώς στην ιστορία της μουσικής.

Δεν πιστεύω, πως η avant-garde με όποιαν μορφή έσχε στην μουσική του 20ού αιώνα, μπορεί να υπάρξει σήμερα "όπως ήταν". Κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς αδιέξοδο, και ήδη αυτό το έχουμε παρατηρήσει σε αρκετά έργα νεώτερων συνθετών που αδυνατούν να ξεφύγουν από τα πλαίσια των μόλις περασμένων δεκαετιών.

Πρέπει να "ενσωματωθεί" λοιπόν σε κάτι άλλο. Πρέπει, δηλαδή, να υπάρξει εν μέρει και κατά κάποιο τρόπο μια εκ νέου "προσέγγιση" σε ένα παρελθόν της ιστορίας της μουσικής (μπαρόκ, αμιγώς κλασσική περίοδος, ρομαντισμός πρώιμος και ύστερος κλπ - αυτό μπορεί να το κρίνει ο εκάστοτε δημιουργός), και εν όλω μια υπέρβασή της ταυτόχρονα. 

Υπέρβαση, η οποία θα είναι όμως ιδωμένη και μέσα από την πολύτιμη εμπειρία της avant-garde του 20ού αιώνα. Επειδή δεν μπορεί κανείς να παραστήσει ότι δεν υπήρχε, δεν μπορεί να την διαγράψει από την τέχνη, είτε του αρέσει προσωπικά είτε όχι. Υπήρξε και "άνοιξε δρόμους", έστω και αν το κόστος γι' αυτό δεν ήταν ασήμαντο (κυρίως όσον αφορά την πληθυσμιακή απήχηση αυτής της μουσικής).

Όπως και να έχει, δεν μπορούμε να ξανακούσουμε πια έναν συνθέτη να γράφει έργα για "προετοιμασμένο πιάνο" με τρόπο ανάλογο που το έκανε ο John Cage. Δεν μπορούμε όμως να υποκριθούμε από την άλλη πως η μουσική του Cage δεν υπήρξε ποτέ. Κυρίως, θα ήταν αδύνατον να δούμε σήμερα έναν συνθέτη να γράφει συμφωνικά στο απόλυτα ρομαντικό στυλ του Dohnanyi (δεν επιλέξαμε τυχαία αυτό το όχι και τόσο "μακρινό" -συγκριτικά- παράδειγμα ενός πολύ σημαντικού δημιουργού).

Η "σύνθεση" εδώ (με την πλευρά του "μέλλοντος" όμως να βαραίνει πιο πολύ), είναι πάντα ο μεγαλύτερος εγγυητής μιας προσδοκούμενης ποιότητας σε παρόν και μέλλον, αν μπορούμε να το πούμε έτσι.

Και ασφαλώς, όχι μόνον στην μουσική.

ΥΓ1. Μπορείτε, όσοι ενδιαφερόμενοι, να διαβάσετε επ' αυτού του θέματος και ένα παλαιότερο αναρτημένο κείμενο στο παρόν ιστολόγιο με τίτλο "Avant-garde και κοινό". 
Εκεί κάνουμε μια απόπειρα να εντοπίσουμε τις αιτίες και αφορμές της έκρηξης της avant-garde στον 20ό αιώνα.

ΥΓ2. Επίσης, μπορείτε να ακούσετε στο βίντεο που παρατίθεται στην αρχή του κειμένου, ένα πραγματικά σπουδαίο έργο: το "Intègrales" του Edgard Varèse, με τον Pierre Boulez να διευθύνει το Ensemble InterContemporain.