(στα κείμενα αυτά που θα παρατεθούν σε συνέχειες στο παρόν ιστολόγιο, θα γίνει μια προσπάθεια να ανιχνευθούν, κατά πρώτον η εκλεκτική συγγένεια του μεγάλου Εβραίου καββαλιστή φιλοσόφου Isaac Luria (1534 - 1572) με το κατά πολύ ύστερό του ρεύμα και σχολή του γερμανικού αντικειμενικού ιδεαλισμού, οι διαφορές του με την πιο ορθόδοξη καββαλιστική παράδοση του Sefer Zohar (ספר זוהר) και η συνεισφορά του στην σύνολη εβραϊκή θεοσοφική σκέψη, καθώς και το "ειδικό βάρος" που μπορεί να έχει σήμερα μια επιστροφή στο έργο του) εισαγωγή
Aναρωτιέται κανείς, τι θα μπορούσε να σημαίνει το έργο ενός μεγάλου Εβραίου οραματιστή καβαλλιστή φιλοσόφου για την σύγχρονη εποχή και ειδικώτερα τις ημέρες μας ...
Και ποιο το ειδικό βάρος του σε μια φιλοσοφική σκέψη που στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα φαντάζει να έχει ξεφύγει τόσο από τον νεο-προσωκρατισμό όσο και από τον "ατομικιστικό" μαρξισμό της "προσωπικότητας" που κυριαρχούσαν στον 20ό αιώνα και έχοντας ακόμα βαρεθεί να διαγράφει κύκλους στην άγονη από άποψη οραμάτων και περιορισμένων δυνατοτήτων σύλληψης έρημο του μεταμοντερνισμού.
Πάνω απ' όλα, είναι η αίσθηση πως δεν είχαμε κατά την διάρκεια του 2οού αιώνα και ακόμα δεν έχουμε την αναφάνεια και διερεύνηση ενός καθαρά "φιλοσόφου" Χέγκελ, και αυτό δημιουργεί οσαύτως διάφορες "πολυπλοκότητες" όσον αφορά την ευκρίνεια μιας φιλοσοφικής γραμμής που θα μπορούσε να συνέχει αρμονικά τους προηγούμενους αιώνες με τον δικό μας.
Στον Λούρια, σε κάθε περίπτωση μπορούμε να δούμε όχι μόνο το σπέρμα του γερμανικού αντικειμενικού ιδεαλισμού που θα ακολουθήσει αιώνες μετά, αλλά και το δένδρο μιας ολοκληρωμένης σύζευξης φιλοσοφίας-ποίησης, που παραμένει ως αίτημα έως τις ημέρες μας.
Και είναι ακριβώς αυτό το αίτημα, που ποτέ δεν έπαψε να υφίσταται από την εποχή του Πλάτωνα ακόμα, το οποίο μας κάνει, και θα μας κάνει κατ' ευχήν να επιστρέφουμε συχνά στο έργο του Λούρια, μιας και εδώ οι διαφορές του αυστηρού λογοκρατισμού της φιλοσοφικής γλώσσας από τις πιο "πτητικές" ποιητικές έννοιες δεν είναι και τόσο διακριτές...
Σε κάθε περίπτωση η φιλοσοφική σκέψη του Λούρια και οι μεταφυσικές καινοτομίες του υπήρξαν τόσο ριζοσπαστικές και εικονοκλαστικές, όχι μόνο για την εποχή του, αλλά και για πολύ αργότερα· ωστόσο, δεν μπορούμε να πούμε ότι στεκόμαστε εδώ στο έδαφος της καθαρής φιλοσοφίας, αλλά σε εκείνο μιας ιδιοτρόπως γοητευτικής μείξης φιλοσοφίας, ποίησης και θρησκευτικού οραματισμού.
Αν θα θέλαμε να ορίσουμε καθαρά "φιλοσοφικά" τον Λούρια, θα λέγαμε πως ανήκει στην περιοχή του "αντικειμενικού ιδεαλισμού" με μεγάλες ομοιότητες να εκφαίνονται κάποτε προς το σύστημα του Χέγκελ, αλλά και με σημαντικές διαφοροποιήσεις εξ ίσου.
Πρώτα πρώτα η ιδέα-έννοια του tzimtzum (צמצום) κάλλιστα θα μπορούσε να είναι μέρος του εγελιανού συστήματος, παρά την κυριαρχία της εβραϊκής μυστικής ορολογίας στις λουριανικές περιγραφές που μπορεί να εκλαμβάνονται κάποτε σε μια φαινομενική και μόνο αντίθεση με την καθαρά λογοκρατική ορολογία του Χέγκελ.
Το tzimtzum (συστολή, αυτο-συστολή, αυτο-κρυπτοποίηση του θεού) για τον Λούρια είναι μια κίνηση παραχώρησης "εδάφους" και "ευκαιρίας" στον υλικό κόσμο για να υπάρξει.
Αυτό προϋποθέτει μια υποχώρηση του θεού μέσα στον εαυτό του, μια μεταβολή της απόλυτης και αμετακίνητης φύσης του σε καθαρά υπερβατική προς όφελος της φθαρτής υλικής ύπαρξης, έτσι όπως θα ιδωθεί καθαρότατα στις λουριανικές συλλήψεις αργότερα του tohu (תוהו "χάος") και shevirat hakeilim (שבירת הכלים "η θραύση των αγγείων").
Όσον αφορά την έννοια του tzimtzum είναι σημαντικό να καταλάβει κάποιος, πως βρίσκεται σε στενή συνάφεια με την έννοια της "κρυπτοποίησης". Μια υπέροχη διαλεκτική αναφαίνεται εδώ, καθώς μέσα από τις πρώτες κοσμογονικές σκηνές στις οποίες μας εισάγει ο Λούρια, η Ουσία (σε εννοιολογικές εκτάσεις διαδοχικά του θεού, της ύλης και του κόσμου) αναφαίνεται και καθίσταται ορατή και γνώσιμη μονάχα μέσα στην απόκρυψή της.
Για όσο το δυνατόν περισσότερη ακρίβεια, και συνάγοντας πορισματικά το έσχατο καταστάλαγμα της σκέψης του Λούρια μέσα από τα γραπτά του, θα λέγαμε πως ο θεός, για τον μεγάλο Εβραίο καββαλιστή φιλόσοφο, δεν είναι τίποτε άλλο παρά αυτό που κρύβεται για να μπορεί να υφίσταται ως φανερό!
"Φύσις κρύπτεσθαι φιλεί", έλεγε ο σκοτεινός-φωτεινός Ηράκλειτος και πουθενά αλλού στην ιστορία του πνεύματος δεν συναντούμε μια τέτοια αποθέωση του "κρυπτού", όσο στη σκέψη του Λούρια, όχι μόνο ως προϋπόθεση του φανερού, αλλά ακόμα, και κυρίως, ως ταύτιση-ταυτοποίηση με αυτό το δεύτερο.
Στα εβραϊκά η λέξη olam (עולם , "κόσμος") προκύπτει από την ριζική λέξη עלם που υποδηλώνει την απόκρυψη. Το tzimtzum συνεπώς, είναι τόσο στην κυριολεξία του, όσο και στην μεταφορά του, μια, όπως προαναφέρθηκε, υποχώρηση του θεού (για περισσότερη ακρίβεια του אין סוף ,του "δίχως τέλος") μέσα στον εαυτό του, ώστε καθώς αυτοσυστέλλεται να αφήσει ένα κενό (μια άβυσσο, - תוהו , tohu) για να μπορέσει να εκδηλωθεί ο κόσμος.
Κατά συνέπεια ο θεός κρύβεται μέσα στον εαυτό του για να μπορέσει να φανερωθεί ως κόσμος.
Μεγαλοφυής σύλληψη σίγουρα, η οποία μας παραπέμπει απευθείας στην εγελιανή αυτο-αποξένωση της θεϊκής ουσίας (ή ενός παγκόσμιου πνεύματος) από τον εαυτό της και την καταβύθισή της σε Ύλη και Ιστορία. Από εκεί και πέρα η Λογική του Χέγκελ δεν είναι παρά ο "καθρέπτης" της κίνησης αυτής της ουσίας στην ζωή των εννοιών.
Στον Λούρια η εγελιανή αυτο-αποξένωση ωστόσο κυμαίνεται περισσότερο ή καθ' ολοκληρίαν ως αυτοαπόκρυψη-αυτοφανέρωση και πραγματώνεται σταδιακά μέσα από τα "πρόσωπα" του θεού, (partzufim , פרצופים ) τα οποία δεν συνιστούν παρά μια άλλη εκδοχή των δέκα sephiroth ( ספירות , απόρροιες, απαριθμήσεις) του γνωστού σεφιροτικού δένδρου της Kabbalah.
(συνεχίζεται)
