partzufim - reshimuΕίναι σημαντικό να κατανοηθεί πως η όλη σχηματοποίηση του σεφιροτικού δένδρου είναι καθαρά "μεταφορικής" και όχι "απεικονιστικής" υφής. Οι δέκα sephiroth παραμένουν ισχύουσες και "ακτινοβόλες" και στους τέσσερεις olamot (עולמות -κόσμοι), που ήδη έχουμε εξετάσει και που συνιστούν την seder hishtalshelut, την "αλυσίδα της εξέλιξης".
Από την άλλη, τα partzufim, τα "πρόσωπα" του θεού, οργανώνουν τις sephiroth σε ένα σύνολο διακριτών ρόλων επί της Δημιουργίας και κατανέμονται ως εξής κατά την έκταση του Δένδρου της Ζωής:
Στην sephirah Keter (το "στέμμα") αντιστοιχεί ο "Αρχαίος των Ημερών" (עתיק יומין - atik yomin) που συνιστά, μια ας πούμε, πιο οραματική-ποιητική έννοια του Ayn Sof, του θεού, και που δηλώνεται με αυτόν τον τρόπο πρώτα στον προφήτη Δανιήλ στην Παλαιά Διαθήκη.
Ακόμα στο Keter αντιστοιχεί και ο Arikh Anpin (אריך אנפין - ο "μακροπρόσωπος" ή "μακροπρόσωπον") που είναι η εκδηλωμένη "όψη" του θεού ή μια παγκόσμια θεϊκή ψυχή στους olamot-κόσμους, έξω, ακόμα, από κάθε υλική δημιουργία ή υλική έκφανση στο Malkuth.
Στην sephirah Khokhmah (σοφία) αντιστοιχεί ο Abba (אבא - πατέρας) ενώ στην sephirah Binah (κατανόηση) η Imma (אמא - μητέρα).
Στις έξι sephiroth που ακολουθούν και που έχουν να κάνουν με την Μορφοποίηση της Δημιουργίας, όπως έχουμε ήδη δει (Khesed, Gevurah, Tiferet, Netzakh, Hod, Yesod) αντιστοιχεί το "μικροπρόσωπον" (זיר אנפין - Zeir Anpin) το οποίο είναι η "όψη" του θεού μετά την shevirat haKeilim (שבירת הכלים - "θραύση των αγγείων") που επισυνέβη κατά την διάρκεια του tzimtzum και την οποία θα εξετάσουμε στο επόμενο κεφάλαιο. Ο Zeir Anpin είναι ο "γνωστός" από τις γραφές θεός, ο θεός της Βίβλου, που βρίσκεται πιο "κοντά" προς τους ανθρώπους.
Με τον τρόπο του ακόμα, ο Zeir Anpin, συνιστά την κεντρική εστία κάθε θεϊκής αποκάλυψης στον κόσμο.
Τέλος, το Malkhut, το πεδίο του υλικού κόσμου μας αποδίδεται στην Nukvah (נוקבה - το θηλυκό αντίστοιχο του μικροπρόσωπου), η οποία κατά μία άλλη έννοια είναι η περίφημη Shekhinah (שכינה - η "θεϊκή παρουσία"), η "νύφη" που αναζητεί τον Zeir Anpin, και αλλιώς ο κόσμος ως το πεδίο και η κληρονομιά της Κόρης (בת - bath).
Κατά τη διάρκεια της μεγίστης μακροσυστολής του tzimtzum που επισυμβαίνει μέσα στο Τίποτα (το ayin, τον θεό δηλαδή) και την ταυτόχρονη εμφάνιση των πρώτων δημιουργιών μέσω του κόσμου του atzilut (προς beriah, yetzirah και asiyah), το "άφθαρτο", "άκτιστο" φως του Ayn Sof (אין סוף אור) εκπίπτει στην Kav (קב - "ακτίνα") , ένα πιο "περιορισμένο" φως, να το πούμε έτσι, που "ορίζει" και "περιχαρακώνει" τις διακριτές εκφάνσεις κάθε δημιουργίας που ακολουθεί.
Σε αυτό το στάδιο ακριβώς, εγείρεται και η Reshimu (רשימו - "εντύπωση"), που είναι μια από τις πιο δηλωτικές έννοιες της Kabbalah όσον αφορά την διαλεκτική ανάμεσα στον θεό από την μια και την αποχώρηση από τον εαυτό του για να εκδηλωθεί η δημιουργία από την άλλη.
Η reshimu, η "εντύπωση" είναι ο μόνος τρόπος για να δει ο θεός τον εαυτό του μέσα στον εαυτό του, τουτέστιν, γιγνώσκει τον εαυτό του μόνο μέσω της "εντύπωσης" που προκαλεί η κίνησή του στο αρχέγονο χάος (עולם התוהו - olam haTohu) καθώς αυτή αποτυπώνεται σε δημιουργημένους, από την ακτίνα του Kav, κόσμους.
Η όλη σύλληψη είναι εντυπωσιακή και παραπέμπει ή φέρει στο νου τόσο την πολύ μεταγενέστερη γνωσιολογία του Immanuel Kant, όσο και την ακόμα μεταγενέστερη εγελιανή διαλεκτική της πρόσληψης και οικειοποίησης του καντιανού Ding an sich σε "Ding für uns" (πράγμα για μας), έτσι όπως την διαβάζουμε στην "Wissenschaft der Logik" (Επιστήμη της Λογικής) του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Χέγκελ.
Για τον Καντ, το Ding an sich είναι μη-γνώσιμο και μη προσπελάσιμο στην πλήρη έκταση και ουσία του και η όποια αντίληψη έχουμε γι' αυτό δεν είναι παρά το άθροισμα των αισθητηριακών "εντυπώσεών" μας (θυμίζει καταπληκτικά το όλο καββαλιστικό concept της Reshimu).
Από την άλλη, ο Χέγκελ διακρίνει τρία στάδια στην πρόσληψη της ουσίας ή του Ding an sich: Schein (λάμψη, έκφανση), όπου το Ding an sich δεν είναι τίποτε περισσότερο από τις καντιανές "αισθητηριακές εντυπώσεις", Erscheinung (εμφάνιση) όπου μια βαθύτερη πραγματικότητα αρχίζει και αναδύεται από την Schein, ως ένα στάδιο αποφασιστικής άρνησής της και εξόδου προς το αντιληπτικό πεδίο του ανθρώπου, και Wirklichkeit (πραγματικότητα, ενεργός πραγματικότητα) όπου το Ding an sich, συλλαμβάνεται στο όλο δίκτυο λειτουργιών του και αλληλοσυσχετίσεών του με τις "εντυπώσεις" του ως έννοια, αποκλειστικά, και μέσα σε ένα κόσμο εννοιών (αντικειμενικός ιδεαλισμός).
Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνούμε πως ό,τι είναι οι απτές πραγματικότητες για τον άνθρωπο ή μέσο νου, είναι οι έννοιες για τον Χέγκελ.
Από φιλοσοφική άποψη, όπως έχουμε ήδη διαπιστώσει, η Kabbalah (ορθόδοξη και Λουριανική) συνιστά έναν προ-Χέγκελ αντικειμενικό ιδεαλισμό.
Η όλη καθοδική ή πτωτική πορεία της αυτοεκδήλωσης και αυτογνωσίας του θεού μέσα από μια μακροκοσμική reshimu (εντύπωση), που αφήνει στο χάος κατά την δημιουργία των κόσμων με σπονδυλικούς άξονες τα δέκα sephiroth - φώτα του και τα αντίστοιχα partzufim (αν θέλουμε να συνοψίσουμε σε μια πρόταση την όλη κίνηση του λουριανικού tzimtzum και της δημιουργίας που επακολουθεί), υποδηλώνει έναν υψηλής ποιότητας αντικειμενικό ιδεαλισμό, που παρά τις ποιητικές και συμβολιστικές μεταφορές που χρησιμοποιεί δεν χάνει σε τίποτα από μια εξ ίσου υψηλή διανοησιαρχία, έτσι όπως μπορεί να απαντηθεί στην μέθοδο του Καντ ή του Χέγκελ.
Περαιτέρω, είναι ίσως στο πεδίο της Reshimu που θα επιχειρηθεί στους κατοπινούς από την Αναγέννηση χρόνους μια τομή στον τρόπο που προσλαμβάνεται η Kabbalah από τους χασιντίμ και τον ιδρυτή του χασσιδικού κινήματος, Ba'al Shem Tov (φτάνοντας στα όρια του υποκειμενικού ιδεαλισμού, και δηλώνοντας όλους τους μετα-tzimtzum κόσμους ως μια ψευδαίσθηση, ένα είδος ινδουιστικής Maya με λίγα λόγια) και την πιο ορθόδοξη ερμηνεία της από τους litvakim (Λιθουανοί Εβραίοι), τουτέστιν τους διαφωνούντες με τους χασιντίμ, μισναγκντίμ, με ηγετική μορφή τον μεγάλο ραββίνο Vilna Gaon που προάσπισε μια πιο αντικειμενική ιδεαλιστική-ημιυλιστική ερμηνεία της Λουριανικής Kabbalah, στην προοπτική των χρόνων που ακολούθησαν μάλλον άκαρπα, μιας και ο χασσιδισμός κατάφερε εν τέλει να γίνει μια από τις πιο εξέχουσες πνευματικές εστίες και αναμφισβήτητη "σταθερά" του παγκόσμιου Ιουδαϊσμού, σημαίνοντας έτσι πρακτικά και την λήξη της διαφωνίας χασιντίμ - μισναγκντίμ.
Αλλά αυτή την πολύ ουσιαστική διαμάχη που έλαβε χώρα στον ιουδαϊκό κόσμο όσον αφορά τα φιλοσοφικά θεμέλια όχι μόνο της Kabbalah αλλά εν πολλοίς και του Talmud θα την εξετάσουμε σε κατοπινότερο κεφάλαιο της παρούσης εργασίας.
(συνεχίζεται)
Από την άλλη, τα partzufim, τα "πρόσωπα" του θεού, οργανώνουν τις sephiroth σε ένα σύνολο διακριτών ρόλων επί της Δημιουργίας και κατανέμονται ως εξής κατά την έκταση του Δένδρου της Ζωής:
Στην sephirah Keter (το "στέμμα") αντιστοιχεί ο "Αρχαίος των Ημερών" (עתיק יומין - atik yomin) που συνιστά, μια ας πούμε, πιο οραματική-ποιητική έννοια του Ayn Sof, του θεού, και που δηλώνεται με αυτόν τον τρόπο πρώτα στον προφήτη Δανιήλ στην Παλαιά Διαθήκη.
Ακόμα στο Keter αντιστοιχεί και ο Arikh Anpin (אריך אנפין - ο "μακροπρόσωπος" ή "μακροπρόσωπον") που είναι η εκδηλωμένη "όψη" του θεού ή μια παγκόσμια θεϊκή ψυχή στους olamot-κόσμους, έξω, ακόμα, από κάθε υλική δημιουργία ή υλική έκφανση στο Malkuth.
Στην sephirah Khokhmah (σοφία) αντιστοιχεί ο Abba (אבא - πατέρας) ενώ στην sephirah Binah (κατανόηση) η Imma (אמא - μητέρα).
Στις έξι sephiroth που ακολουθούν και που έχουν να κάνουν με την Μορφοποίηση της Δημιουργίας, όπως έχουμε ήδη δει (Khesed, Gevurah, Tiferet, Netzakh, Hod, Yesod) αντιστοιχεί το "μικροπρόσωπον" (זיר אנפין - Zeir Anpin) το οποίο είναι η "όψη" του θεού μετά την shevirat haKeilim (שבירת הכלים - "θραύση των αγγείων") που επισυνέβη κατά την διάρκεια του tzimtzum και την οποία θα εξετάσουμε στο επόμενο κεφάλαιο. Ο Zeir Anpin είναι ο "γνωστός" από τις γραφές θεός, ο θεός της Βίβλου, που βρίσκεται πιο "κοντά" προς τους ανθρώπους.
Με τον τρόπο του ακόμα, ο Zeir Anpin, συνιστά την κεντρική εστία κάθε θεϊκής αποκάλυψης στον κόσμο.
Τέλος, το Malkhut, το πεδίο του υλικού κόσμου μας αποδίδεται στην Nukvah (נוקבה - το θηλυκό αντίστοιχο του μικροπρόσωπου), η οποία κατά μία άλλη έννοια είναι η περίφημη Shekhinah (שכינה - η "θεϊκή παρουσία"), η "νύφη" που αναζητεί τον Zeir Anpin, και αλλιώς ο κόσμος ως το πεδίο και η κληρονομιά της Κόρης (בת - bath).
Κατά τη διάρκεια της μεγίστης μακροσυστολής του tzimtzum που επισυμβαίνει μέσα στο Τίποτα (το ayin, τον θεό δηλαδή) και την ταυτόχρονη εμφάνιση των πρώτων δημιουργιών μέσω του κόσμου του atzilut (προς beriah, yetzirah και asiyah), το "άφθαρτο", "άκτιστο" φως του Ayn Sof (אין סוף אור) εκπίπτει στην Kav (קב - "ακτίνα") , ένα πιο "περιορισμένο" φως, να το πούμε έτσι, που "ορίζει" και "περιχαρακώνει" τις διακριτές εκφάνσεις κάθε δημιουργίας που ακολουθεί.
Σε αυτό το στάδιο ακριβώς, εγείρεται και η Reshimu (רשימו - "εντύπωση"), που είναι μια από τις πιο δηλωτικές έννοιες της Kabbalah όσον αφορά την διαλεκτική ανάμεσα στον θεό από την μια και την αποχώρηση από τον εαυτό του για να εκδηλωθεί η δημιουργία από την άλλη.
Η reshimu, η "εντύπωση" είναι ο μόνος τρόπος για να δει ο θεός τον εαυτό του μέσα στον εαυτό του, τουτέστιν, γιγνώσκει τον εαυτό του μόνο μέσω της "εντύπωσης" που προκαλεί η κίνησή του στο αρχέγονο χάος (עולם התוהו - olam haTohu) καθώς αυτή αποτυπώνεται σε δημιουργημένους, από την ακτίνα του Kav, κόσμους.
Η όλη σύλληψη είναι εντυπωσιακή και παραπέμπει ή φέρει στο νου τόσο την πολύ μεταγενέστερη γνωσιολογία του Immanuel Kant, όσο και την ακόμα μεταγενέστερη εγελιανή διαλεκτική της πρόσληψης και οικειοποίησης του καντιανού Ding an sich σε "Ding für uns" (πράγμα για μας), έτσι όπως την διαβάζουμε στην "Wissenschaft der Logik" (Επιστήμη της Λογικής) του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Χέγκελ.
Για τον Καντ, το Ding an sich είναι μη-γνώσιμο και μη προσπελάσιμο στην πλήρη έκταση και ουσία του και η όποια αντίληψη έχουμε γι' αυτό δεν είναι παρά το άθροισμα των αισθητηριακών "εντυπώσεών" μας (θυμίζει καταπληκτικά το όλο καββαλιστικό concept της Reshimu).
Από την άλλη, ο Χέγκελ διακρίνει τρία στάδια στην πρόσληψη της ουσίας ή του Ding an sich: Schein (λάμψη, έκφανση), όπου το Ding an sich δεν είναι τίποτε περισσότερο από τις καντιανές "αισθητηριακές εντυπώσεις", Erscheinung (εμφάνιση) όπου μια βαθύτερη πραγματικότητα αρχίζει και αναδύεται από την Schein, ως ένα στάδιο αποφασιστικής άρνησής της και εξόδου προς το αντιληπτικό πεδίο του ανθρώπου, και Wirklichkeit (πραγματικότητα, ενεργός πραγματικότητα) όπου το Ding an sich, συλλαμβάνεται στο όλο δίκτυο λειτουργιών του και αλληλοσυσχετίσεών του με τις "εντυπώσεις" του ως έννοια, αποκλειστικά, και μέσα σε ένα κόσμο εννοιών (αντικειμενικός ιδεαλισμός).
Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνούμε πως ό,τι είναι οι απτές πραγματικότητες για τον άνθρωπο ή μέσο νου, είναι οι έννοιες για τον Χέγκελ.
Από φιλοσοφική άποψη, όπως έχουμε ήδη διαπιστώσει, η Kabbalah (ορθόδοξη και Λουριανική) συνιστά έναν προ-Χέγκελ αντικειμενικό ιδεαλισμό.
Η όλη καθοδική ή πτωτική πορεία της αυτοεκδήλωσης και αυτογνωσίας του θεού μέσα από μια μακροκοσμική reshimu (εντύπωση), που αφήνει στο χάος κατά την δημιουργία των κόσμων με σπονδυλικούς άξονες τα δέκα sephiroth - φώτα του και τα αντίστοιχα partzufim (αν θέλουμε να συνοψίσουμε σε μια πρόταση την όλη κίνηση του λουριανικού tzimtzum και της δημιουργίας που επακολουθεί), υποδηλώνει έναν υψηλής ποιότητας αντικειμενικό ιδεαλισμό, που παρά τις ποιητικές και συμβολιστικές μεταφορές που χρησιμοποιεί δεν χάνει σε τίποτα από μια εξ ίσου υψηλή διανοησιαρχία, έτσι όπως μπορεί να απαντηθεί στην μέθοδο του Καντ ή του Χέγκελ.
Περαιτέρω, είναι ίσως στο πεδίο της Reshimu που θα επιχειρηθεί στους κατοπινούς από την Αναγέννηση χρόνους μια τομή στον τρόπο που προσλαμβάνεται η Kabbalah από τους χασιντίμ και τον ιδρυτή του χασσιδικού κινήματος, Ba'al Shem Tov (φτάνοντας στα όρια του υποκειμενικού ιδεαλισμού, και δηλώνοντας όλους τους μετα-tzimtzum κόσμους ως μια ψευδαίσθηση, ένα είδος ινδουιστικής Maya με λίγα λόγια) και την πιο ορθόδοξη ερμηνεία της από τους litvakim (Λιθουανοί Εβραίοι), τουτέστιν τους διαφωνούντες με τους χασιντίμ, μισναγκντίμ, με ηγετική μορφή τον μεγάλο ραββίνο Vilna Gaon που προάσπισε μια πιο αντικειμενική ιδεαλιστική-ημιυλιστική ερμηνεία της Λουριανικής Kabbalah, στην προοπτική των χρόνων που ακολούθησαν μάλλον άκαρπα, μιας και ο χασσιδισμός κατάφερε εν τέλει να γίνει μια από τις πιο εξέχουσες πνευματικές εστίες και αναμφισβήτητη "σταθερά" του παγκόσμιου Ιουδαϊσμού, σημαίνοντας έτσι πρακτικά και την λήξη της διαφωνίας χασιντίμ - μισναγκντίμ.
Αλλά αυτή την πολύ ουσιαστική διαμάχη που έλαβε χώρα στον ιουδαϊκό κόσμο όσον αφορά τα φιλοσοφικά θεμέλια όχι μόνο της Kabbalah αλλά εν πολλοίς και του Talmud θα την εξετάσουμε σε κατοπινότερο κεφάλαιο της παρούσης εργασίας.
(συνεχίζεται)
