VERTIGO

Η ποίηση είναι η κατ'εξοχήν προμηθεϊκή κατάσταση του ανθρώπου.

Και η μόνη που μπορεί (και οφείλει) ακριβώς γι'αυτό το λόγο να διεκδικεί τα από πηλό δικαιώματα του ανθρώπου έναντι του ουρανού.

Μα και το αντίθετο: να υπομνηματίζει τον ουρανό όταν ο πηλός δεν θα μπορεί να κρύβει την ψυχή του άλλο· όταν η Χίμαιρα της Δημιουργίας θα διαλύεται στους ωκεανούς των εποχών όπως το νερό στο νερό...

Η ποίηση είτε θα δραπετεύει νωρίς νωρίς από τις φυλακές είτε θα τις στολίζει με άνθη.

Είτε θα ξεχνάει τα κλειδιά στο σπίτι είτε θα τα παίρνει μαζί της (νόμιμα και τα δύο).

Είτε θα ξεκλειδώνει την πόρτα είτε θα την αποσπά βίαια από τους μεντεσέδες (το δεύτερο κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι ποίηση αλλά απλά μια πόρτα που αποσπάται βιαίως από τους μεντεσέδες της).

Τέλος, υπάρχει ένα φως στο νου κάθε ανθρώπου που όταν οι άλλοι το δείχνουν και το εξαίρουν αστόχαστα ,η ποίηση θα πρέπει να κάνει το σχεδόν αντίθετο-σχεδόν ίδιο: να το κρύβει επιμελώς για να μην καίει άσκοπα (και να μην κάψει κάποιον άσκοπα).

Και να το αφήνει να φωτίζει μόνο όταν τα άλλα φώτα της ζωής θα έχουν κοπάσει.

Όταν ακόμα και ο θάνατος θα έχει κοπάσει και δεν θα βρίσκει σώμα να αρπάξει.

SHOSTAKOVICH: Η σοβιετική γάτα του Schrödinger

Το γεγονός ότι τα έργα του Shostakovich βρίθουν συχνά από καρικατουρίστικους υπαινιγμούς και "κωμωδιακά σχόλια" (αν μπορεί να τα ορίσει κανείς έτσι), τόσο στις συμφωνίες του όσο και στα έργα του για σύνολα δωματίου, δεν μπορεί ασφαλώς να ιδωθεί ξέχωρα από την παρωδία οράματος και τον τρόμο της εποχής του (έτσι όπως o ίδιος βίωσε και τα δύο).

Κατά μία έννοια, ο συνθέτης φρόντισε να "οχυρώσει" τον εαυτό του σε ήχους, και "προφυλαγμένος" μέσα από εκεί να εξαπολύει κάποτε το σκώμμα ή και την ειρωνεία του, καθώς ζούσε και δημιουργούσε σε μια ιστορική περίοδο στην οποία ακόμα και η ελάχιστη έκφραση αυτών των τελευταίων σε λέξεις θα του κόστιζε ωραιότατα μια εξορία σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης της πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ.

Όμως είναι λίγο δύσκολο να συλλάβεις και να ανακρίνεις έναν μουσικό ήχο. Πώς να τον αναγκάσεις να σου πει τα "σχέδια" του; τις "μυστικές προθέσεις" του; τους "συνδέσμους" του με άλλους υπόπτους;

Κανείς έως τώρα δεν μπόρεσε να μαστιγώσει επιτυχώς τον αέρα.

Μα και η ίδια η ζωή του Shostakovich εκ των πραγμάτων κατέστη ένας αντικειμενικός "τραγέλαφος" εν τω μέσω του σταλινικού ζόφου. Επί σειρά ετών ο μεγάλος συνθέτης βίωνε την πλέον σχιζοειδή αντιμετώπιση από το καθεστώς. Μιλώντας με πιο κατοπινούς "κβαντικούς" όρους, θα μπορούσε άνετα να πει κάποιος πως είχε αποβεί ένα είδος "γάτας του Schrödinger" που κανείς δεν ξέρει αν είναι ζωντανή ή νεκρή μέχρι τη στιγμή που θα την παρατηρήσει. Η κίνηση του παρατηρητή δηλαδή της δίνει στη κυριολεξία ζωή ή θάνατο.

Με τον ίδιο τρόπο ακριβώς η κίνηση του παρατηρητή της γραφειοκρατικής ΕΣΣΔ μπορούσε να επιδώσει στον πολύπαθο Shostakovich είτε την μεγαλειώδη δόξα είτε την εξορία και τον θάνατο.

Ήλθαν μέρες που έκπληκτος ο σύνθετης ζούσε με ένα χέρι από τη μια να του προτείνει λουλούδια και με ένα άλλο χέρι από την άλλη (του ιδίου ανθρώπου πιθανώς) να τον απειλεί με πιστόλι.

Κατά μεγίστη συναλληλία συνεπώς, ο Shostakovich είχε αποβεί μια "σοβιετική γάτα του Schrödinger" η οποία ήταν κατά 50% δοξασμένη και κατά 50% εξόριστη ή και νεκρή.

Ποιος μπορεί -για να αναφερθούμε σε ένα από τα πολλά ανάλογα συμβάντα στη ζωή και τη καλλιτεχνική δημιουργία του συνθέτη- να μην φέρει στο μυαλό του το απίθανο κωμικοτραγικό περιστατικό με την όπερα "Η Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ" , η οποία όταν πρωτοπαρουσιάστηκε ξεσήκωσε καταιγισμό επαινετικών σχολίων από τις σοβιετικές εφημερίδες, μέχρι που πήγε να την παρακολουθήσει αυτοπροσώπως ο ...Στάλιν.

Αμέσως τα μπουκέτα με τα λουλούδια που προσφέρονταν στο συνθέτη μετατράπηκαν σε κάνες πυροβόλων όπλων! Ένα άρθρο που εμφανίστηκε στην "Πράβντα" με τον τίτλο "Θολούρα αντί για μουσική" λίγο μετά την επίσκεψη του Στάλιν στην όπερα (και σύμφωνα με όχι αδικαιολόγητες φήμες, γραμμένο από τον ...ίδιον), ζητούσε την κεφαλή του Shostakovich επί πίνακι.

Μέσα σε μια στιγμή λοιπόν ο συνθέτης από χιλιοτιμημένο πρόσωπο της "σοβιετικής" κοινωνίας κατέστη παρίας και ...υποψήφιος ένοικος κάποιου στρατοπέδου συγκέντρωσης στη Σιβηρία.

Το κωμικό στοιχείο εδώ έγκειται στο ότι με την πάροδο του χρόνου ο Shostakovich ανέπτυξε μια αξιοσημείωτη "υποκριτική" ικανότητα έναντι του σταλινικού καθεστώτος στην προσπάθεια του να επιβιώσει. Σε κάθε τέτοια στιγμή κρίσης παρίστανε το "καλό παιδί" και μόλις η "μύτη" της λογοκρισίας ξεμάκρυνε λίγο (είχε προηγηθεί βέβαια η "ύποπτη" σατιρική όπερά του "Η Μύτη", πάνω στο έργο του Γκόγκολ, που κατηγορήθηκε ως "φορμαλιστική"), αυτός ξανάρχιζε τα ...δικά του.

Για να ακολουθήσουν καινούργιες "αποκηρύξεις" μετά βδελυγμίας που θα κατέληγαν μετά από όχι πολύ σε ...νέους έρωτες του καθεστώτος με τον σύνθετη μόλις ο τελευταίος πετούσε στο πρώτο κάποιο "ζαχαρωτό", είτε επρόκειτο για δήλωση είτε για αφιέρωση σε κάποιο έργο του.

Ο τρόμος μαζί με τη κωμωδία. Το "μαρτυρολόγιο" της σοβιετικής τέχνης μαζί με την γελοιογραφική σκιαγράφηση της εξουσίας η οποία προκύπτει αντικειμενικά και αναντίρρητα μόλις πάει κάποιος να σκιαγραφήσει έστω και εν ελαχίστω τη ζωή του συνθέτη.

Η ζωή ενός δημιουργού ανάμεσα στη Σκύλλα μιας καταπιεστικής εξουσίας και την Χάρυβδη των καλλιτεχνικών απαιτήσεων του, ζωή που ο ίδιος "προφύλαξε" και ενέκλεισε επιμελώς σε ήχους, και για την οποία θα χρειαζόταν -τουλάχιστον για αρκετά περιστατικά αυτής- το τεράστιο κωμωδιακό-σατιρικό ταλέντο των Marx Brothers για να την εμφανίσει εν πλήρη παραστάσει αυτής της αναγκαστικής γκροτέσκας συνύπαρξης με τον σταλινικό παραλογισμό.

Η ΜΙΚΡΟΑΣΤΙΚΗ ΣΗΨΗ ΤΟΥ ΚΚΕ

Η πλήρης απολίθωση ενός γραφειοκρατικού μηχανισμού δεν επισυμβαίνει πάντοτε χωρίς και μια αποθέωση του κωμικού ακόμα και εν μέσω τραγικών γεγονότων.
Το ότι το ΚΚΕ είναι ένα κόμμα χωρίς λόγο ύπαρξης εδώ και πολλά χρόνια, αυτό δύσκολα μπορεί να το αμφισβητήσει κάποιος, στο βαθμό που η κατάρρευση των γραφειοκρατικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης κατά τα τέλη της δεκαετίας του '80 στέρησε πλέον από το "κόμμα του λαού" οποιοδήποτε είδος μαυσωλειακής συναδελφικότητας και αλληλεγγύης στα ξένα...

Μετά από ένα τέτοιο συντελειακό συμβάν το ελάχιστο που θα είχε να κάνει θα ήταν μια αυτοκριτική και επανεξέταση των πραγμάτων του 20ού αιώνα υπό το φως των τότε νέων εξελίξεων. Αλλά φευ, οι διεργασίες της πραγματικής σκέψης φαντάζουν να είναι εκ του περισσού για τον Περισσό, όσο περιττό του είναι εξ άλλου και αυτό το απλό ερωτηματάκι: "τι είναι τελικά κομμουνισμός" και "κάτω πόσο τα σοσιαλφασιστικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης μπορεί να είχαν οποιαδήποτε σχέση με αυτόν".

Εκείνο ωστόσο που δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος -αν μη τι άλλο σε αυτό το βαθμό- δεν είναι τόσο η πλήρης μετατροπή του ΚΚΕ σε μηχανισμό συνδιαχείρισης και εξωραϊσμού της κλασσικής λεγομένης "αστικής δημοκρατίας" αλλά ο τρόπος που μετέρχεται για να επιτελέσει αυτό το νέο "χρέος" .
Τρόπος που δεν έχει χάσει τίποτε σε ...πείσμα των καιρών από τον αλήστου μνήμης σοσιαλιστικό ρεαλισμό στην έκφραση και τις συκοφαντικές διαστρεβλώσεις των "Δικών της Μόσχας"στην ουσία , άλλων εποχών.

Η "δεκεμβριανή" εξέγερση του περασμένου μήνα στην Ελλάδα στηλιτεύθηκε από τους γραφειοκράτες του Περισσού ως "έργο προβοκατόρων και κουκουλοφόρων" ενώ δεν έλειψαν ακόμα και οι "λογοτεχνικοί" εξωραϊσμοί των ...σωμάτων ασφαλείας στο όνομα της "λαϊκής βάσης" τους μεν, αποσιωπώντας όμως τον ρόλο και την πραγματικότητά τους σε ένα κράτος υπό πλήρη κατάρρευση και διαφθορά και μάλιστα στον απόηχο μιας τέτοιας αποτρόπαιης δολοφονίας.

Αν είναι δυνατόν, δηλαδή.

Όμως είναι λογικό από μια άποψη. Το ΚΚΕ, όπως διαπιστώνεται πλέον ανεμπόδιστα, είναι το κόμμα του 'Ελληνα μικροαστού και αυτού τα συμφέροντα και την ησυχία υπερασπίζεται. Η πολυθρύλητη "εργατική βάση" του ανήκει στη σφαίρα της πολιτικής φαντασίας, ενώ οι πιο χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι μάλλον είναι εκλογικά "παγιδευμένοι" στα δυο μεγάλα κόμματα, και σε μια συνεπακόλουθη χίμαιρα από την οποία μόνο κρίσεις όπως αυτή του περασμένου Δεκέμβρη μπορούν να τους τραβήξουν μακριά.

Το ΚΚΕ είναι πλέον ένας μικροαστικός μηχανισμός (αυτο)συντήρησης ενός μικρού εκλογικού ποσοστού, διαιωνίζοντας αυτή την εκλογική "διάσωση" ως μια μάλλον άσκοπη τελετουργία της οποίας η μόνη σκοπιμότητα μπορεί να βρεθεί στο ένα λειψό χέρι βοηθείας που θα δώσει στο κράτος σε καιρούς κρίσης...

Σαν ένας δορυφόρος που ξεκόλλησε από τη τροχιά του μετά από σοβαρή βλάβη πορεύεται μέσα σε θεία αταραξία στο μεσοαστρικό διάστημα χωρίς καμμιά προοπτική άφιξης σε λειτουργικό περιβάλλον.

Το αεικίνητο του θανάτου κατάφερε τελικά να το πετύχει όχι κάποιος συγγραφέας εν γραπτώ αλλά ένα ελληνικό μετασταλινικό κόμμα εν πλήρη πραγματικότητι.

ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ο σύγχρονος μύθος που θέλει την εποχή των επαναστάσεων να έχει περάσει ανεπιστρεπτί (για αδιευκρίνιστους λόγους πάντα και με μάλλον ανορθολογικές- "φοβικές" αιτιάσεις) φαντάζει να διαβρώνεται ανεπανόρθωτα από την ίδια την πραγματικότητα. Ακόμα και τα "δεκεμβριανά" του περασμένου μήνα στην Ελλάδα έκαναν μια τέτοια άποψη να δείχνει απλά ανόητη και εξωπραγματική. Για παράδειγμα: αν υπήρχε αυτή τη στιγμή ένα κάπως μαζικό επαναστατικό κόμμα, η εξέγερση του περασμένου Δεκέμβρη διόλου απίθανο να έπαιρνε τον χαρακτήρα συνολικής επαναστατικής ρήξης.

Το κατά πόσο διαφέρει μια εξέγερση από μια επανάσταση, και ακόμα, κατά πόσο είναι νομοτελειακό το γεγονός της παρακμής μιας επανάστασης, αυτό είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει την Ιστορία από παλαιά. Για να πάμε όχι μακρύτερα από τον περασμένο αιώνα, η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι ένα παράδειγμα μια τέτοιας εσωτερικής αλλοτρίωσης και αλλοίωσης μιας επαναστατικής διαδικασίας, που πραγματικά τρίβει τα μάτια του κανείς αν αναλογιστεί τον δρόμο που πήρε μετά (από τη στιγμή που ο Στάλιν ανέλαβε την εξουσία). Ή για την ακρίβεια αν αναλογιστεί τον δρόμο από τον οποίο εξετράπη κακήν κακώς μεταμορφωνόμενη σε ένα απολυταρχικό αντίθετο του ελευθεριακού κλίματος των τεσσάρων πρώτων ετών της μετεπαναστατικής Ρωσίας (ζήτημα που απασχόλησε και εμένα στη συγγραφή κάποιων ποιημάτων από την ενότητα "Το Θιβέτ και η Κρονστάνδη").

Ο ένας από τους δυο πιο σημαντικούς πρωταγωνιστές του Οκτώβρη, ο Λέων Τρότσκυ υποστηρίζει σε πολλά έργα του πως η σταλινική γραφειοκρατία ήταν το αποτέλεσμα της απομόνωσης της επανάστασης σε μια καθυστερημένη χώρα. Η άποψη αυτή είναι φυσικά ακριβής και η πλέον στοιχειώδης από πολιτική σκοπιά αν θέλει να μιλάει κάποιος σοβαρά για την τύχη της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Η Έμμα Γκόλντμαν από την πλευρά των αναρχικών, υποστηρίζει -"φιλονικώντας" μάλιστα εν γραπτώ με τον Τρότσκυ- ότι η παρακμή του Οκτώβρη ήταν το λογικό αποτέλεσμα του περάσματος όλης της εξουσίας στο μπολσεβίκικο κόμμα και πιο συγκεκριμένα στην Κεντρική Επιτροπή του.
Μια άποψη που σίγουρα δεν μπορεί να την προσπεράσει κανείς τόσο εύκολα. Είναι, πράγματι, πιθανόν η παθογένεια της παρακμής μιας επαναστάσης να εντοπίζεται ήδη από την αρχή μέσα σε αυτή την τελευταία. Ωστόσο είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως θα επεβίωνε μια μετεπαναστατική Ρωσία μέσα σε ένα χάος εμφυλίου πολέμου, πείνας και καταστροφής χωρίς ένα κάποιο "συγκεντρωτισμό" από τα πάνω. Αυτό, είναι λογικό να το αναρωτηθούμε αν θέλουμε να είμαστε αρκούντως ρεαλιστές στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Είναι τελικά που σε αυτό διαφέρει μια εξέγερση από μια επαναστάση. Η πρώτη από τη φύση της είναι ένα είδος "αιώνιας νεότητας" για την δεύτερη. Το στιγμιαίο και αυθόρμητό της δεν της επιτρέπουν να παρακμάσει ή να γεράσει και να μετατραπεί μέσα από βοναπαρτιστικές διαδικασίες στο αντίθετό της.

Κάποτε καθώς συζητούσα για αυτό το θέμα με έναν αναρχικό μου είπε το εξής ενδιαφέρον: "δεν με ενδιαφέρει η επανάσταση, με νοιάζει μόνο η εξέγερση".
Απόρησα στην αρχή. Η άποψή του μου φάνηκε παράδοξη και μυστηριωδώς αυτοανατρεπτική. Η αλήθεια ειναι ότι είχε ένα σημαντικό δίκιο, έστω και αν αυτό το δίκιο του θα είναι πάντοτε καταδικασμένο από τον ρεαλισμό της Ιστορίας να είναι εξαιρετικά βραχύβιο και μάλλον "φιλολογικό". Ναι μεν, ελπίζει στη "φλόγα" αλλά αποκλείει για τον εαυτό του οποιαδήποτε προοπτική σταθερής "θέρμανσης" από τη φλόγα. Ναι μεν, γλυτώνει από το πιθανώς (και σε κάθε περίπτωση συζητήσιμο) αναπόφευκτο "γήρας" μιας επαναστάσης αλλά κατά κάποιο τρόπο "σκοτώνει" έναν "ζωντανό οργανισμό " προκειμένου να μη γεράσει.

Σίγουρα μια τέτοια άποψη ενέχει στοιχεία ηρωικής αυτοκαταστροφής και ποιητικού μηδενισμού, ωστόσο είναι μια επιλογή: ζήσε για μια στιγμή και μόνον αποκλείοντας οποιοδήποτε μέλλον. Ένας επαναστάτης βέβαια θα σκεφτόταν το αντίθετο: "προετοίμασε το μέλλον".

Δεν έχει νόημα -πιστεύω- να συγκρίνουμε αυτές τις δυο στάσεις μεταξύ τους. Είναι δυο στιγμιότυπα του ίδιου κόσμου στην ανάφλεξή του. Όπως δεν έχει νόημα να αντιπαλεύει κανείς μια εξέγερση ή επανάσταση. Ή θα είχε τόσο νόημα όσο με το να διαφωνεί κάποιος με ένα ορμητικό ποτάμι. Δεν μπορείς να "τσακωθείς" με ένα ποτάμι, το μόνο που μπορείς -αν μη τι άλλο- να κάνεις είναι να το κατανοήσεις.

ΛΕΓΕΩΝ

Η Ευρώπη δεν είναι μόνον το "θέατρο των επιχειρήσεων" αλλά επίσης, και πάνω απ'όλα, το κατ' εξοχήν πεδίο της Πτώσης. Η ρίψη σε ένα κόσμο ενδεδυμένο την παγωμένη φωτιά και η προσπάθεια για την ανέλκυση του ανθρωπίνου ίχνους πίσω πάλι στα Ηλύσια Πεδία της αποκατάστασης υπήρξαν ανέκαθεν ευρωπαϊκή υπόθεση.

Από τον Ηράκλειτο και τον Πλάτωνα μέχρι τον Jakob Boehme και τις μεγαθηριακές εκτάσεις της εγελιανής "ιδέας", ο μύθος της αποκατάστασης πληρούσε το συλλογικό ασυνείδητο κάθε ιστορικής κίνησης στην γηραιά ήπειρο.

Και ο αναβρασμός φτάνει πάντοτε σε ένα οριακό σημείο. Δεν έχει καμμιά σημασία αν δυνητικά η έξοδος από την Ιστορία μπορεί να επισυμβεί ανά πάσα στιγμή κοινωνικής αναταραχής, όπως την οραματίζονταν οι παλαιοί αναβαπτιστές επαναστάτες του Münster. Σημασία έχει πως εφ' όσον ο κύκλος της Ιστορίας συνεχίζεται απρόσκοπτα, ακόμη και μετά από την διακοπή του από κατακλυσμίαιες δυνάμεις που εκπροσωπούνται εν ελαχίστω από μια λεγεώνα της πτώσης (κοινωνικοποιημένη και "πολιτική"), αυτό σημαίνει πως ο κόσμος θα στριφογυρίζει αυτοανατρεπόμενος ακαταπαύστως μέσα στον εαυτό του.

Μέσα στα ελικοειδή μερίσματα ενός μακροκοσμικού φιδιού που τυλίγεται σπειροειδώς στον εαυτό του, η εκτροπή κάθε δυνατότητας προς μια πραγματικότητα-επιλογή ανάμεσα σε άλλες, δεν πρόκειται ποτέ να είναι εκτροπή του κόσμου προς μια συνολική αποκατάσταση όσο η Λεγεών δεν αποκτάει το οριστικό όνομά της. Το όνομα του καθενός ανθρώπου ξεχωριστά, όνομα όχι του πλήθους εν ατόμω, αλλά του ατόμου εν τω πλήθει, όνομα των ονομάτων.

ΠΥΡΚΑΕΥΣ

Ας μας σαρώσουν τότε οι φωτιές στην άκρη του χρόνου, εκεί που τα μερίσματα της Ιστορίας κάθε άλλο παρά ίσα είναι.
Μην και δεν ήλθαμε εδώ όλοι αποφασισμένοι για τα σίγουρα αίματα και την καθέλκυση των εορταστικών τρόμων σε ολόκληρη την επικράτεια της μαύρης οπτασίας της γης; για τις πολυσύχναστες οδούς των φαντασμάτων της λερναίας ύλης την που κανένας Ηρακλής έως τώρα δεν τόλμησε να αποκεφαλίσει;

Μια ιδέα στο μυαλό μας ζήσαμε με το κύρος της αφής και της ώσης.

Ας είμασταν και οι φυλακισμένοι των ουρανών σε σκοτεινή ανταύγεια μιας δυνατότητας, δεν θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε ότι η εκδήλωση μιας επιθυμίας θα μας έφερνε τόσο κοντά στο συρρέον αίμα της Γένεσης, εκεί που απωλέσαμε, -πιθανώς όχι για πάντα- την αθανασία κάποιου. Εκείνου του κάποιου που υπήρξαμε σε ασφαλή οχύρωση έναντι της ταραχής που έσυρε η φθορά στο κόσμο.

Η ποίηση δεν είναι το αντίδοτο στο γκρεμό αλλά η επικαρπία του.

Και η ηδονή είναι το συνώνυμο της φθοράς. Καταδικασμένοι-ευλογημένοι με ασύγκριτη λαμπρότητα να φθειρόμαστε σε μια αιώνια καννιβαλική αυγή που χωρίς αυτήν ακόμα και ο ίδιος ο ουρανός δεν θα μπορούσε να σταθεί στην ακλόνητη βασιλική του θλίψη και επιστασία.

Ω γηραιές μούσες, σωριασμένα κύμβαλα των θαμμένων πόλεων του πάλαι ποτέ αλύγιστου ήλιου και σοφή αρχοντιά των βαρβαρικών λαών!

Ένα πικρό χέρι θα σας σφουγγίσει οριστικά από την επιφάνεια της γης όμως κανείς άνθρωπος δεν θα είναι εκεί για να επικυρώσει την νύχτα.

ΦΩΣ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ

Ο κόσμος που πεθαίνει, ο κόσμος που έρχεται, ο κόσμος που δεν θα έλθει ποτέ, φωταγωγημένα λείψανα στην έρημη επικράτεια του ποιητή.

Ποιητής σημαίνει ακριβώς αυτό, ο άνθρωπος που βλέπει πέρα από κάθε κόσμο, υπαρκτό, δυνητικό, μελλούμενο. Δεν τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο ερχομός ενός "κόσμου" αλλά μάλλον η αναχώρηση όλων των "κόσμων" προς όφελος της γυμνής έννοιας. Αυτή είναι από μόνη της το εργαλείο για να δημιουργούνται κατά βούληση και διάθεση άπειροι κόσμοι, άπειρες εκτάσεις πολλών εκπεσμένων Εδέμ.

Είναι ο ποιητής ο τελευταίος δαίμονας και ο πρώτος άγγελος που εμφανίζεται στη γη, ενώπιον των υπνοβατών της Βαβυλώνος που κατά κανόνα τον εκλαμβάνουν ως "ποιητή". Δεν υπάρχει μεγαλύτερη παρερμηνεία από αυτή. Ευτυχώς.